احساس ضعف یا فلج شدن عضلات یک طرف صورت به عنوان فلج بل شناخته می‌شود این اتفاق بخاطر صدمه یا آسیب رسیدن به آن دسته از اعصاب صورت رخ می‌دهد، که عضلات یک طرف صورت را کنترل می‌کنند و منجر به افتادگی آن ناحیه از صورت خواهد شد. آسیب به اعصاب صورت می‌تواند بر حس چشایی بیمار و تولید بزاق و اشک او نیز اثر بگذارد. فلج پل بصورت ناگهانی (معمولاً در یک شب) اتفاق میافتد و به خودی خود پس از چند هفته خوب می‌شود. حمله ایسکمی گذرا (TIA) یا سکته مغزی نمی‌تواند منجر به فلج بل شود. هرچند، فلج صورت می‌تواند بخاطر سکته مغزی و TIA ایجاد شود، ولی هیچ ارتباطی میان این عارضه‌ها و فلج بل وجود ندارد. اگر بیمار ضعف ناگهانی را در یک طرف از صورت خود حس کند، حتماً باید فوراً به پزشک مراجعه کند تا علل جدی‌تر آن بررسی شده و از لیست احتمالات خارج شود.
دوره ریکاوری به میزان آسیب عصبی و اینکه آیا تحت درمان علت اصلی فلج بل قرار گرفته‌اید یا خیر، بستگی دارد. اگرچه طول دوره ریکاوری در هر شخص متفاوت است، ولی علائم معمولاً ظرف دو هفته برطرف می‌شود (چه با درمان و چه بدون درمان). حتی در این صورت نیز، سه تا شش ماه طول می‌کشد پیش از آنکه کاملاً این بیماری بهبود یابد. علائم فلج بل می‌تواند مجدداً روی دهد، حتی پس از آن که کاملاً بهبودی یافتید. در این صورت حتماً با پزشک خود صحبت کنید تا تعیین کند که آیا علت مشخصی وجود دارد یا خیر. پزشک می‌تواند با درمان‌های موثری همچون فیزیوتراپی و تمرینات عضلات صورت به بیماران مبتلا به این عارضه کمک کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن های تماس حاصل فرمایید.
وظیفه اعصاب صورت چیست؟
عصب صورت، عصبی است که عضلات اطراف صورت را کنترل می‌کند. این عصب به ما اجازه می‌دهد تا حالات چهره خود را تغییر دهیم، برای مثل خنده، گریه و چشمک زدن. آسیب دیدگی عصب صورت می‌تواند موجب نقص فیزیکی ویران کننده از نظر روانی و اجتماعی شود؛ اگرچه اکثر موارد بالفور برطرف می‌شود، درمان می‌تواند نهایتاً نیازمند توانبخشی اضافی یا عمل‌های چندگانه است. عصب صورت هفتمین عصب از اعصاب دوازده‌گانه جمجمه‌ای است. هر انسان دو عصب صورت دارد، یک عصب برای هر طرف از صورت. عصب صورت در کنار عصب شنوایی قرار دارد (هشتمین عصب جمجمه‌ای) که این عصب از داخل و اطراف ساختار گوش میانی رد می‌شود. این عصب از جلوی گوش در سوراخ استیلوماستوئید خارج می‌شود (سوراخی در قاعده جمجمه)، که بعد از آن از میان غده بناگوشی رد می‌شود. در غده بناگوشی این عصب به شاخه‌های بسیار زیادی تقسیم می‌شود که عملکرد حرکتی را برای ععضلات و غدد مختلف سر و گردن فراهم می‌کند.
شخص چگونه به فلج بل مبتلا می‌شود؟
اگرچه مکانسیم واقعی ضایعه به عصب صورت در فلج بل ناشناخته است، یکی از مکانیسم‌های پیشنهادی این ضایعه عبارتست از:
- عفونت ویروسی اولیه (تبخال) در گذشته.
- ویروسی که می‌تواند از چند ماه تا چند سال در عصب (گانگالیون یا عقده زانوئی) زندگی کند.
- این ویروس پس از چند سال مجدداً فعال می‌شود.
- این ویروس تولید مثل کرده و از طریق عصب منتقل می‌شود.
- ویروس سلول‌های اطراف عصب (سلول‌های شوان) را مبتلا به عفونت می‌کند و منجر به التهاب می‌شود.
- سیستم ایمنی به سلول‌های شوان آسیب دیده پاسخ می‌دهند، که منجر به التهاب عصبی و ضعف ثانویه یا فلج صورت می‌شود.
- دوره این فلج و ریکاوری آن به درجه و میزان آسیب به عصب بستگی دارد.
درمان فلج بل در صورت توجه فوری به آن بسیار راحت است. اگر احساس غیرطبیعی در صورت خود دارید یا نمی‌توانید عضلات صورت خود را کنترل کنید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک می‌تواند تعیین کند که آیا بیماری شما فلج بل است یا مشکل دیگری، همچنین می‌تواند بهترین طرح درمان را برایتان تجویز کند. نشانه‌هایی که نشان می‌دهد شما به فلج بل مبتلا شده‌اید، عبارتند از:
- مشکل در بستن یا چشمک زدن با یک یا هر دو چشمان
- دشواری در کنترل کردن حالات چهره
- انقباض
- افتادگی پلک
- ترشح بدون اختیار بزاق
- دشواری در چشیدن
- خشکی چشم یا دهان
- اشک‌ریزش بیش از حد از چشم
جمعیت‌های درگیر
فلج بل یکی از اختلالات تقریباً شایع است که مردان و زنان را به یک اندازه درگیر می‌کند. تخمین زده می‌شود که بین افراد 25 تا 35 ساله، صد هزار نفر در دنیا درگیر فلج بل هستند. افراد مسن بیشتر در معرض ابتلا به فلج بل هستند تا کودکان، ولی این اختلال هر کسی را در هر سنی می‌تواند درگیر کند. هرچند زنان باردار یا مبتلایان به دیابت یا بیماران تنفسی بیش از دیگران درگیر این بیماری می‌شوند.
چگونه علل بدکاری عصب صورت تشخیص داده می‌شود؟
علل اختلال عصب صورت از ناشناخته تا مرگبار متغیر است. گاهی اوقات، یک درمان خاص برای بیماری وجود دارد. به همین خاطر، باید دلیل وقوع این بیماری مشخص شود. آزمایشات خاصی برای تشخیص این بیماری به کار گرفته می‌شوند که بسته به هر بیماری متفاوت است، ولی این آزمایشات عبارتند از:
- آزمایشات شنوایی: آزمایشات شنوایی برای ارزیابی وضعیت عصب شنوایی انجام می‌شود. تست واکنش عضله رکابی گوش می‌تواند شاخه‌ای از عصب که فیبر محرک را برای یکی از عضلات در گوش میانی فراهم می‌آورد، معاینه کند.
- آزمایشات تعادل: این آزمایش مشخص می‌کند که آیا بخشی از عصب شنوایی درگیر است یا خیر.
- آزمایشات اشک: از دست دادن توانایی تشکیل اشک می‌تواند به یافتن محل و شدت ضایعه عصب صورت کمک کند.
- آزمایشات چشایی: از دست دادن حس چشایی در جلوی زبان می‌تواند به یافتن محل و شدت ضایعه عصب صورت کمک کند.
- آزمایش بزاق: کاهش تولید بزاق می‌تواند به یافتن محل و شدت ضایعه عصب صورت کمک کند.
- تست‌های تصویری:این آزمایشات به تشخیص وجود عفونت تومور، وجودشکستگی استخوان یا هر نوع ناهنجاری دیگری کمک می‌کند. این آزمایشات معمولاً شامل سی تی اسکن و یا MRI هستند.
- تست‌های تحریک الکتریکی عصب: تست‌های تحریک عصب با جریان الکتریکی تعیین می‌کند که آیا عصب هنوز هم می‌تواند باعث انقباض عضلانی شود یا خیر. از این تست می‌توان برای ارزیابی پیشرفت بیماری نیز استفاده کرد. برای مثال، اگر این تست مشخص کند که عضلات در دو طرف صورت پاسخ یکسانی بدهند، بیمار می‌تواند انتظار داشته باشد که تمام عملکردهای صورت می‌تواند در سه الی شش هفته بدون بدشکلی چشمگیری بهبود یابد.
انواع مختلف درمان فلج بل چیست؟
اگر پزشک تشخیص دهد که بیمار مبتلا به فلج بل است، درمان‌های زیر می‌تواند برای وی تجویز شود:
مصرف پردنیزون
این داروی کورتیکواستروئیدی یکی از داروهای ضدالتهابی است که ممکن است پزشک برای شما تجویز کند. شاید پزشک مصرف یک هفته این دارو را برایتان تجویز کند و سپس دوز آن را در هفته بعد کاهش دهد.
- بعنوان یک داروی ضدالتهابی، پردنیزون می‌تواند به کاهش تورم عصب صورتی که منجر به فلج بل شده، کمک کند. همچنین می‌تواند مقداری از درد ناشی از تنش عضلانی را نیز کاهش دهد.
- پیش از مصرف پردنیزون، با پزشک خود در مورد مداخلات احتمالی دارویی صحبت کنید، مخصوصاً اگر داروهایی همچون ضد بارداری یا رقیق‌کننده‌های خون مصرف می‌کنید یا بیماری‌هایی همچون دیابت، HIV یا مشکلات قلبی دارید، همچنین در صورتی که باردار یا شیرده هستید مصرف این دارو را با پزشک خود هماهنگ کنید.
مصرف آنتی‌ویروس
آسیکلوویر یکی از داروهای آنتی‌ویروسی است که برای مبارزه با بیماری تبخال (که منجر به تبخال سرماخوردگی می‌شود) تجویز می‌شود، ولی می‌تواند به درمان فلج بل نیز کمک کند. هنوز مشخص نیست که آیا صرفاً مصرف آسیکلوویر می‌تواند این اثر را داشته باشد، ولی معمولاً این دارو در ترکیب با پردنیزون بعنوان درمان این اختلال تجویز می‌شود.
- در صورت موثر بودن درمان با ترکیب آسیکلوویر و پردنیزون نشان دهنده آن است که فلج بل ناشی از بیماری تبخال بوده است.
استفاده از مسکّن‌های بدون نسخه (OTC)
شاید فلج بل باعث بروز درد بعلاوه از دست رفتن کنترل عضلات و سایر علائم شود. مصرف مسکّن‌های بدون نسخه همچون آسپرین، آستامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند به کاهش ناراحتی شما کمک کند.
- برای پیشگیری از مداخلات مضر دارویی، همیشه پیش از مصرف هر نوع داروی بدون مسخه‌ای با پزشک خود صحبت کنید اگر در حال حاضر از داروی تجویزی خاصی استفاده می‌کنید.
محافظت از چشم‌ها
از آنجایی که فلج بل می‌تواند بستن پلک را دشوار کند، چشمی که در طرف درگیر صورت قرار دارد می‌تواند خشک شده و حس سوزش داشته باشد. برای حفظ رطوبت چشم، از قطرات یا پمادهای چرب کننده چشم و یک چشم‌بند استفاده کنید. استفاده از عینک معمولی یا محافظ در طول روز و چشم‌بند در شب می‌تواند گرد وغبار هوا را از چشم دور نگاه دارد. در صورت ابتلا به فلج بل زمان نگاه کردن به کامپیوتر را کاهش دهید، زیرا استفاده بیش از حد از کامپیوتر می‌تواند منجر به خشکی چشم شود.
استفاده از گرمای مرطوب
یک پارچه را در آب گرم خیسانده و آن را بچلانید. پارچه را روی ناحیه درگیر صورت برای چند دقیقه نگاه دارید. چند بار در روز این کار را تکرار کنید تا درد ناشی از فلج بل را تسکین دهید.
درمان با ویتامین
برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی (همچون B12، B6 و زینک) می‌تواند رشد سلولی را بهبود ببخشد. این کار می‌تواند به تسکین فلج بل کمک کند، زیرا علائم این بیمیاری با آسیب عصبی مرتبط است. منابع خوب ویتامین B6 عبارتند از آووکادو، موز، لوبیا، گوشت، آجیل و غلات کامل. منابع خوب ویتامین B12 عبارتند از جگر گوساله، حلزون صرفدار، گوشت، تخم مرغ، شیر و برخی از غلات صبحانه غنی شده. منابع خوب زینک عبارتند از گوشت‌های غنی از پروتئین همچون بره و مرغ گوشت قرمز، آجیل، لوبیا و غلات کامل. همچنین می‌توانید از پزشک خود در مورد مصرف مکمل‌ها صحبت کنید تا از مصرف ویتامین B12، B6 و زینک به مقدار کافی مطمئن شوید.
بیوفیدبک
بیوفیدبک پروسه یادگیری نحوه آموزش ذهن و درک و کنترل بدن است. این پروسه می‌تواند با شرطی سازی ذهن برای فکر کردن آگاهانه در مورد کنترل کردن عضلات صورت و آگاه شدن از احساس در ناحیه درگیر با فلج بل، به بیمار در باز پس گرفتن عملکردهای صورت کمک کند. تکنیک‌های خاص بیوفیدبک بر اساس مورد خاص شما متغیر است، به همین خاطر از پزشک خود برای تجویز یک برنامه خاص بیوفیدبک کمک بخواهید.
انجام تمرینات فیزیوتراپی
با تمرین عضلات صورت با استفاده تمرینات مختلف، می‌تواند بخشی از عملکرد صورت خود را پس بگیرید. این تمرینات می‌تواند به تسکین بعضی از علائم فلج بل از جمله درد نیز کمک کند.
استفاده از ماساژ صورت
همچون فیزیوتراپی، ماساژ صورت نیز می‌تواند به بازیابی عملکرد ناحیه درگیر با فلج بل کمک کند و همچنین بخشی از ناراحتی ناشی از آن را تسکین دهد. از پزشک خود بخواهید تا شما را به یک ماساژ درمان‌گر ارجاع دهد که تجربه درمان فلج بل با ماساژ صورت را داشته باشد.
استفاده از طب سوزنی
این تکنیک شامل فرو کردن سوزن‌های بسیار نازکی به نقاط خاصی از پوست است. این روش می‌تواند اعصاب و عضلات را تحریک کرده، درد و سایر علائم فلج بل را تسکین دهد.
استفاده از تحریک عصبی
در برخی موارد، شاید پزشک تحریک عصبی را بعنوان راهی برای بازیابی عملکرد صورت شما و یا ترغیب تشکیل عصب برای کمک به ریکاوری بیماری تجویز کند. این روش را باید تنها متخصصین مجرب انجام دهند، و تنها هنگامی که پزشک تشخیص دهد که برای بیمار مفید خواهد بود.
انجام تکنیک‌های ریلکسیشن
مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفس می‌تواند تنش عضلانی و درد را تسکین دهد. هیچ تأییدیه‌ای مبنی بر تأثیرگذاری این روش‌ها بر فلج بل نیست، ولی می‌تواند ناراحتی کلی ناشی از آن را کاهش دهد.
- فلج بل علاوه بر ناراحتی فیزیکی منجر به فشار عصبی نیز می‌شود. تکنیک‌های ریلکسیشن نیز می‌تواند به عنوان نوعی درمان احساسی استفاده شود.
روش‌های بازسازی با جراحی
روش‌های بازساختی برای بیماران مبتلا به ضعف عضلات صورت یا فلج شامل یک یا چند مورد از موارد زیر می‌شود:
- ترمیم عصبی یا پیوند عصب: بازسازی فلج صورت با سرعت یک میلیمتر در روز صورت می‌گیرد. اگر یک عصب پاره شده یا برداشته شده است، ترمیم مستقیم میکروسکوپیک آن بهترین گزینه است.
- جابجایی عصب: گاهی اوقات عصب زبان (عصب زیرزبانی) یا سایر عصب صورت را می‌توان به عصب موجود در صورت پیوند زد. بای مثال، بیمار می‌تواند تمرین کند تا صورت خود را استفاده از زبان خود حرکت دهد.
- جابجایی عضله: عضله گیجگاهی یا عضله مضغ (برخی از تنها عضلات صورت که منشعب از عضله صورتی نیستند) را می‌توان جابجا کرد و به گوشه دهان متصل کرد که اجازه حرکت صورت را می‌دهد.
- انتقال‌های ماهیچه: عضلات آزاد در پا (عضله گراسیلیس) را می‌توان هم برای تأمین بدنه ماهیچه و هم کارکرد آن استفاده کرد. گاهی اوقات جابجایی عصب صورت انجام می‌شود تا همان عصب برای فلپ اهداشده عضله نیز تأمین شود.
- پلک فرعی یا عمل‌های دهانی: علاوه بر موارد بالا، گاهی اوقات در موارد شدید فلج عصب صورت ضروری است تا لیفت ابرو یا لیفت صورت، برش ناقص لب، تغییر مکان پلک، کوتاه کردن پلک پایین، وزن پلک بالا یا پرش پلک نیز همراه با جراحی بازساختی انجام شود.
آیا می‌توان از فلج بل و سایر مشکلات عصب صورت پیشگیری کرد؟
سابقاً تصور می‌شد قرار گرفتن در معرض هوای سرد یا باد شدید، عوامل زمینه ساز برای فلج ناشناخته عصب صورت (فلج بل) است، امروزه کشف شده که این تصورات نادرست بوده است. اگرچه اکثر علل مشکلات ناشناس عصب صورت ناشناخته باقی مانده‌اند، ولی سخت است بخواهیم با دقت پیش‌بینی کنیم که باید از موارد خاصی پرهیز کرد. در پیش گرفتن شیوه زندگی سالم برای کاهش خطر دیابت، سرطان یا عفونت می‌تواند به پیشگیری از وقوع برخی از موارد فلج عصب صورت کمک کند.
