آرتروز یک بیماری شایع است که پس از میانسالی در بیشتر افراد دیده می‌شود. آرتروز یک بیماری تحلیلی یا دیژنراتیو است. معمولاً آرتروز، مفصل زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در گذشته، مردم بر این عقیده بودند که این عارضه را نمی‌توان درمان کرد. امروزه پزشکان روش‌های مختلفی برای درمان آرتروز زانو به کار می‌گیرند بنابراین بیماران درد کمتری داشته، حرکات آنها روان‌تر شده و کیفیت زندگی آنها بهبود می‌یابد.
اگر شما به زانو درد مبتلا هستید باید برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نیاز به نسخه پزشک یا درمان‌های کاهش‌دهنده درد برای شما تجویز می‌شوند. اگر به کارگیری این روش‌های درمانی مؤثر واقع نشد ممکن است پزشک داروهای مسکن قوی‌تر مانند کدئین و اکسی کدئین را برای شما تجویز نماید. ممکن است برای کاهش درد، بهبود توانایی‌های حرکتی، افزایش قدرت و عملکرد زانو انجام اقدامات فیزیوتراپی به شما توصیه شود. تمرکز اقدامات فیزیوتراپی بر کمک به آموزش کنترل سیستم و آمورش روش‌های مراقبت از زانو در سال‌های پیش رو است. اگر فیزیوتراپی، کاهش وزن و مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مؤثر واقع نشدند ممکن است نیاز به تزریق ویسکوز باشد که در آن اسید هیالورانیک در مفصل زانو به صورت داخل مفصلی تزریق می‌شود. جدیدترین و مؤثرترین روش برای درمان آرتروز زانو ارتوکین تراپی است. در این روش با استفاده از فاکتورهای رشد داخل خون خود بیمار به کاهش التهاب و درد ناشی از آرتروز و دیگر بیماری‌های مفصلی کمک می‌شود.
اگر شما عزیزان نیز از علائم آرتروز زانو رنج می‌برید می‌توانید با مراجعه به دکتر یزدانی پس از معاینات دقیق از بهترین روش‌های درمان از جمله ارتوکین تراپی بهره‌مند شوید. برای دریافت اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره‌های تماس حاصل فرمایید.
کدام قسمت زانو ممکن است آسیب ببیند؟
مشکل اصلی در آرتروز، تحلیل مفصلی است. غضروف مفصلی یک پوشش نرم است که انتهای استخوان ساق پا در محل تلاقی آن با مفصل زانو را پوشانده است. این غضروف باعث حرکت روان مفصل و کاهشش اصطکاک دران قسمت می‌شود. به لایه استخوانی که درست در زیر این غضروف قرار دارد، استخوان ساب کوندورال گفته می‌شود. زمانی که غضروف مفصلی تحلیل می‌رود یا فرسوده می‌شود، پوشش استخوان زیر آن از بین رفته و استخوان‌ها به هم ساییده می‌شوند و ممکن است توده‌های استخوانی کوچکی در مفصل ایجاد شوند که به آنها خار استخوانی یا استئوپات گفته می‌شود.
آرتروز زانو چگونه ایجاد می‌شود؟
آرتروز زانو ممکن است به دلیل آسیب‌دیدگی‌های زانو در گذشته ایجاد شود. همچنین ممکن است استفاده و فشار مدام بر زانو باعث ایجاد این بیماری شود. شکستگی‌های سطوح مفصل، پارگی رباط و آسیب‌دیدگی‌های مینیسک نیز باعث حرکات غیرعادی و ناترازی مفصل شده و در نهایت منجر به فرسایش و ساییدگی سطوح مفصل می‌شود. همه دلایل ابتلا به آرتروز زانو به آسیب‌دیدگی‌های قبلی مرتبط نیستند. دانشمندان بر این باورند که برخی عوامل ژنتیکی احتمال ابتلا به آرتروز دیژنراتیو را افزایش می‌دهند. چاقی با آرتروز رابطه دارد. کاهش فقط 5 کیلوگرم از وزن می‌تواند احتمال ابتلا به آرتروز زانو را تا 50 درصد کاهش دهد. دانشمندان عقیده دارند که مشکلات استخوان ساب کوندرال ممکن است محرک تغییرات در غضروف مفصلی باشد. غضروف مفصلی به طور طبیعی از استخوان یاب کوندرال محافظت می‌کند اما برخی بیماری‌ها باعث می‌شوند که این استخوان بسیار نرم یا بسیار سخت شود و بر چگونگی جذب ضربه در مفصل تأثیر بگذارد.
آرتروز زانو چگونه است؟
آرتروز زانو به تدریج و طی چندین سال شکل می‌گیرد. علائم عمده ابتلا به آرتروز، درد، تورم و خشک‌شدگی زانو است. معمولاً درد پس از انجام فعالیت‌هایی مانند راه رفتن تشدید می‌شود. در مراحل ابتدایی بیماری، ممکن است شما احساس کنید که در هنگام راه رفتن، زانوی شما نسبتاً خوب است ولی پس از چند دقیقه نشستن زانوهای شما خشک و دردناک می‌شود. با پیشروی بیماری، درد باعث ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزمره شما می‌شود. در مراحل پیشرفته بیماری، درد ممکن است مستمر بوده و حتی الگوی خواب شما را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
پزشکان چگونه ابتلا به این بیماری را تشخیص می‌دهند؟
معمولاً تشخیص ابتلا به آرتروز بر اساس بررسی سوابق پزشک و معاینات انجام می‌شود.
- عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس می‌تواند به تشخیص کمک کند و تنها آزمایش تخصصی مورد نیاز در بسیاری از موارد است. عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس به پزشک در رد احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر نیز کمک می‌کند زیرا درد ناشی از ابتلا به آرتروز در زانو ممکن است با درد ناشی از ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند پارگی مینیسک یا مشکلات کشکک زانو اشتباه گرفته شود. در برخی موارد در مرحله ابتدایی ابتلا به آرتروز ممکن است تغییرات در عکس گرفته‌شده با اشعه ایکس معلوم نباشند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) نیز ممکن است برای بررسی دقیق‌تر زانو توصیه شود. اسکن ام آر آی یک آزمایش رادیولوژیکی تخصصی است که دران از امواج مغناطیسی برای گرفتن عکس‌های مقطعی از زانو استفاده می‌شود. در اسکن ام آر آی، استخوان‌ها، رباط‌ها، غضروف مفصلی و مینیسک مشخص می‌شود. انجام اسکن ام آر آی بدون درد بوده و برای انجام آن نیازی به استفاده از رنگ و سوزن نیست.
- اگر هنوز تشخیص دقیق نباشد، آرتروسکوپی ممکن است انجام شود که از طریق آن می‌توان داخل زانو را مشاهده کرده و شروع تغییرات و ساییدگی‌های داخل مفصل را دید. آرتروسکوپی یک فرایند جراحی است که برای انجام آن یک دوربین تلویزیونی با فیبر اپتیکی از یک شکاف کوچک یک‌چهارم اینچی وارد مفصل زانو می‌شود. جراحی دوربین را داخل مفصل حرکت داده و تصاویر را روی صفحه تلویزیون می‌بیند. اگر هر گونه آسیب‌دیدگی وجود داشت ممکن است با ابزارهای کوچک جراحی، ساختارهای داخلی مفصل جابجا شوند.
راه‌های درمان آرتروز زانو
آرتروز زانو درمان ندارد اما روش‌هایی برای کاهش علائم و کاهش سرعت تحلیل زانو وجود دارند. مطالعات اخیر نشان می‌دهد موارد خفیف آرتروز زانو بدون نیاز به انجام عمل‌های جراحی بهبود می‌یابند. برخی روش‌های درمانی عبارتند از:
مصرف دارو
ممکن است پزشک برای کنترل درد برخی داروها را تجویز نماید. استامینوفن (تایلونول) یک مسکن ضعیف با عوارض جانبی جزئی است. برخی افراد ممکن است برای کاهش درد از داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن و آسپیرین استفاده کنند. داروهای ضدالتهابی جدید که به آنها مسدودکننده‌های COX-2 گفته می‌شود داروهای مؤثری بوده و باعث ایجاد دل درد و مشکلات گوارشی و روده‌ای دیگر نمی‌شوند. مطالعات پزشکی نشان داده است که گلوکوزامین و سولفات کوندروتین برای افراد مبتلا به آرتروز زانو مفید هستند. به نظر می‌رسد این مکمل‌ها مزایایی مانند داروهای ضدالتهابی دارند با این تفاوت که عوارض جانبی آنها کمتر است. برخی از پزشکان معتقدند که تحقیقات اثر استفاده از این مکمل‌ها را تأیید کرده و به همین دلیل بیماران خود را به استفاده از این داروها ترغیب می‌کنند.
تزریق کورتون
اگر شما قادر به کنترل علائم خود نیستید، ممکن است تزریق کورتیزون برای شما تجویز شود. کورتیزون یک داروی ضدالتهابی قوی است اما عوارض جانبی آن باعث شده که استفاده از آن در درمان آرتروز زانو محدود شود. تزریق زیاد کورتیزون ممکن است فرایند تحلیل غضروف را تسریع کند. تزریق مکرر این داروها احتمال ابتلا به عفونت مفصل زانو یا آرتریت سپتیک را افزایش دهد. هر موقع که سوزنی وارد مفصل می‌شود احتمال ابتلا به عفونت وجود دارد. بسیاری از پزشکان از تجویز کورتیزون پرهیز می‌کنند و تزریق‌های زیاد در مفصل انجام نمی‌دهند مگر این که تحلیل مفصل در مراحل پیشرفته باشد و مرحله بعدی درمان، تعویض مفصل باشد.
تزریق ژل در زانو
یک داروی تزریقی جدید به بازار عرضه شده است. اسید هیالورانیک در اروپا و کانادا چندین سال است که استفاده می‌شود. پزشک 3 تا 5 مرتبه این دارو را با فواصل یک ماهه در مفصل تزریق می‌کنند. این دارو به روان کار کردن مفصل، کاهش درد و بهبود توانایی‌های حرکتی و بازگشت به زندگی روزمره کمک می‌کند. برخی از افراد پس از گذشت 8 ماه از شروع درمان به نتایج خوبی دست پیدا می‌کنند.
ارتوکین درمانی چیست؟
اورتوکین تراپی یک روش مدرن در درمان بیماری‌های مفصلی مانند آرتروز زانو است. یک نوع پروتئین، یک سیتوکین، اینترلئوکین 1 از طریق التهاب باعث ابتلا به بیماری‌های مفصلی می‌شود. در این روش درمانی، آنتاگونیست گیرنده اینتر لئو کین 1 آنتاگوینست بیولوژیکی تزریق می‌شود که از خون خود بیمار گرفته می‌شود. این پروتئین‌های محافظ ضد التهابی در ناحیه دردناک تزریق شده و به کاهش درد در مفصل و کاهش التهاب بافت آسیب‌دیده کمک می‌کند. اورتوکین تراپی یکی از مداخلات منحصر به فرد برای درمان آرتروز است. متخصصین روشی را ایجاد کرده‌اند که در وهله اول بر توانایی طبیعی بدن درترمیم بافت‌های آسیب‌دیده تمرکز دارد. اثربخشی و اطمینان روش ارتوکین تراپی در مطالعات بالینی متعددی مورد تأیید قرار گرفته است.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقش مهمی در روش‌های درمانی غیر جراحی برای آرتروز زانو دارد. هدف اولیه درمان، آموزش چگونگی کنترل علائم و به حداکثر رساندن سلامت زانو است. به شما روش‌هایی برای کمک به کاهش درد و علائم آموزش داده می‌شود که احتمالاً شامل استراحت، گرما و داروهای موضعی می‌شود. پزشکان به بیمارانشان روش‌های محافظت از مفصل زانویی که به آرتروز مبتلا شده است را آموزش می‌دهند. این کار با فعالیت‌هایی که حداقل ضربه و چرخش را به زانو وارد می‌کنند شروع می‌شود. افرادی که فعالیت‌های خود را اصلاح می‌کنند می‌تواند روند پیشروی آرتروز زانو را کند کنند. به عنوان مثال، افرادی که معمولاً تند راه می‌روند ممکن است تصمیم به پیاده‌روی، دوچرخه سواری یا شنا بگیرند که ضربات کمتری بر مفصل زانو وارد می‌کنند.
وسایل کمکی
کفی‌های جاذب ضربه در کفش‌ها قرار داده می‌شوند تا ضربه را کاهش داده و از مفصل شما محافظت کنند. در موارد پیشرفته آرتروز زانو زمانی که زانو واقعاً دردناک است توصیه می‌شود که از عصا یا واکر در هنگام راه رفتن برای کاهش فشار وارد بر مفصل استفاده کنید. افرادی که به طور منظم پیاده‌روی می‌کنند ترغیب می‌شوند که در سطوح نرم مانند چمن پیاده‌روی کنند. انواع جدید بریس‌های زانو که به آنها بریس‌های زانوی کاهش‌دهنده بار زانو گفته می‌شود زمانی که آرتروز بر یکی از زانوها اثر گذاشته است به کار برده می‌شوند. به عنوان مثال، ابتلا به عارضه پا چنبری باعث ایجاد تغییراتی در ترازی مفصل زانو می‌شود. قسمت‌های داخلی زانو به هم فشرده می‌شود. غضروف آسیب بیشتری دیده و درد و مشکلات بیشتری بروز می‌کند. این بریس‌ها به سمت قسمت خارجی زانو فشار وارد کرده و باعث می‌شوند که قسمت داخلی زانو باز شود. به این ترتیب، بریس فشار را توزیع کرده و بار آرتروز را از روی قسمت داخلی مفصل زانو برمی‌دارد. این نوع بریس‌ها به کاهش درد کمک کرده و به افراد این امکان را می‌دهند که بیشتر و راحت‌تر به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند. در موارد خفیف ابتلا به آرتروز زانو، به شما گوه‌های داده می‌شود که آن را در زیر پاشنه پای خود داخل کفش قرار دهید. با کج شدن زانو، گوه مذکور باعث می‌شود که زانو در یک خط قرار گرفته و مانند بریس‌های کاهش‌دهنده بار که در بالا توضیح داده شد عمل کرده و فشار را از روی زانو برمی‌دارد.
ورزش درمانی
تمرینات کششی و تمرینات مربوط به دامنه حرکتی برای بهبود حرکت زانو انجام می‌شوند. به شما تمرینات تقویتی لگن و زانو داده می‌شود تا به ثبات زانو کمک کرده و از مفصل شما در برابر فشار و ضربه محافظت بیشتری کند. افراد مبتلا به آرتروز زانو که عضلات پای قوی دارند علائم کمتری داشته و طول عمر مفصل زانوی آنها افزایش می‌یابد. پزشک همچنین نکاتی را به شما توصیه می‌کند که به کاهش فشار بر روی زانوی شما کمک می‌کند. علاوه بر تمرینات کششی و تقویتی، بیشتر افراد مبتلا به آرتروز زانو می‌توانند از منافع و مزایای تمرینات هوازی کم برخورد نیز بهره‌مند شوند. بیشتر متخصصین برنامه‌های هوازی را به بیمار توصیه می‌کنند که متناسب با سطح درد و آمادگی جسمانی فرد بوده و برای وی قابل تحمل باشد. افرادی که علائم زانوی آنها خفیف‌تر است ممکن است فعالیت‌های کم برخورد مانند پیاده‌روی، دوچرخه سواری و شنا را مورد نظر قرار دهند.
عمل جراحی
در برخی موارد ممکن است روش‌های جراحی برای درمان آرتروز زانو مناسب باشند.
جراحان از آرتروسکوپی برای بررسی وضعیت غضروف مفصلی زانو استفاده می‌کنند. آنها می‌توانند به کمک این روش داخل زانو را از قطعات شکسته غضروف پاک کنند. بیماران گفته‌اند که وقتی پزشک داخل زانوی آنها را با محلول سالین شسته بهبود یافته‌اند. برای نقاط سخت شده ممکن است از ابزاری برای سوزاندن روی غضروف‌هایی که به شدت ساییده شده‌اند استفاده شود. با این کار رشد غضروف جدید که به آن فیبروکارتیلیج گفته می‌شود و مانند یک بافت اسکار است تسریع می‌شود. غالباً این فرایند در کاهش موقتی علائم تا مدت دو سال مفید و مؤثر واقع می‌شود.
معمولاً آرتروز بر طرفی از زانو که نزدیک زانوی دیگر است (به آن قسمت مدیال گفته می‌شود) بیش از طرف خارجی زانو (که به آن قسمت لترال گفته می‌شود) اثر می‌گذارد. آرتروز در قسمت مدیال ممکن است منجر به انحراف زانو شود. وضعیت پا چنبری باعث وارد آمدن فشار بیش از حد طبیعی بر قسمت مدیال می‌شود. انجام عمل جراحی برای تراز کردن دوباره زاویه قسمت پایین پا می‌تواند فشار را به سمت سالم زانو منتقل کند. هدف از این کار کاهش درد و تأخیر در تحلیل قسمت مدیال زانو است. یکی از عمل‌های جراحی برای تغییر زاویه قسمت پایین پا؛ استئوتومی تیبیال پراگزیمال است. در این عمل جراحی، قسمت فوقانی (پراگزیمال) استخوان ساق پا (تیبیال) برش داده می‌شود و زاویه غضروف تغییر می‌یابد. با این کار شدت پا چنبری کاهش یافته و به سمت صاف شدن زانو یا کمی ضربدری شدن آن تمایل پیدا می‌کند. پس از ترمیم بدشکلی مفصل، فشار از روی غضروف برداشته می‌شود. زاویه مناسب در مفصل باعث رشد دوباره غضروف می‌شود که به این فرایند ریژنراسیون گفته می‌شود.
تعویض زانوی مصنوعی آخرین مرحله درمان آرتروز زانو است. جراحان ترجیح می‌دهند که زانوی افراد جوان که کمتر از 60 سال دارند را تعویض نکنند. این بدان دلیل است که بیماران جوان‌تر معمولاً فعال بوده و ممکن است فشار زیادی بر زانوی آنها وارد شود که باعث شل شدن یا حتی شکستگی زانوی مصنوعی می‌شود. انجام عمل جراحی اصلاحی یا ثانویه برای تعویض زانوی مصنوعی آسیب دیده به مراتب دشوارتر است و احتمال بروز عوارض جانبی در آن بیشتر است و معمولاً درصد موفقیت در انجام آن کمتر از عمل جراحی اولیه تعویض زانو است.
توان‌بخشی زانو بعد از جراحی
فیزیوتراپی پس از انجام عمل جراحی به نوع جراحی انجام شده بستگی دارد. روند توان‌بخشی معمولاً کند بوده و پس از تعویض زانو و برخی استئوتومی های تیبیال باید با احتیاط بیشتری انجام شود. پس از انجام عمل‌های جراحی ساده مانند آرتروسکوپی ممکن است بتوانید تمرینات سنگین‌تری را شروع کنید. فیزیوتراپی معمولاً روز بعد از انجام عمل جراحی شروع می‌شود. اولین جلسات توان‌بخشی برای کاهش درد و تورم به کار برده می‌شود و به شما کمک می‌کند تا به آرامی زانوی خود را حرکت دهید و به راحتی و به طور ایمن راه بروید. ممکن است پس از انجام عمل جراحی، شما نیاز به استفاده از عصای زیر بغل یا واکر داشته باشید. به برخی بیماران دستورالعمل‌هایی داده شود که به مدت 4 تا 6 هفته وزن وارده بر زانوی آنها محدود شود. پس از ترخیص از بیمارستان، برخی بیماران ممکن است مدت کوتاهی در منزل درمان‌های فیزیکی را انجام داده و سپس فیزیوتراپی سرپایی را شروع کنند. درمان‌های سرپایی برای بهبود دامنه حرکتی زانو و تقویت آن و همچنین افزایش توانایی شما در راه رفتن و انجام امور روزمره طراحی شده‌اند. هدف پزشک، کمک به کنترل درد، افزاش توانایی‌های حرکتی زانو و تقویت عضلات زانو است. زمانی که شما در مسیر بهبودی قرار گرفتید نیازی به مراجعه مرتب و دوره‌ای به پزشک نخواهید داشت. پزشک همچنان یک منبع باقی می‌ماند اما شما باید تمرینان خود را به عنوان یک بخش از برنامه روزانه در منزل انجام دهید.
