پوکی استخوان عارضه‌ای شایع است. استخوان بافت زنده‌ای است که دائماً در حال ترمیم است. بدن استخوان کهنه را از بین برده (که به آن جذب مجدد استخوان می‌گویند) و آن را با استخوانی جدید جایگزین می‌کند (استخوان سازی). بیشتر افراد پس از اواسط دهه چهارم زندگی، تدریجا بیشتر از آن که استخوان‌سازی صورت گیرد، استخوان از دست می‌دهند. در نتیجه، بافت استخوان ها نازک تر و ضعیف تر می شود. این امر در زنان یائسه شتاب می‌گیرد. از دست دادن استخوان در مردان غالباً  پس از سن 70 سالگی تبدیل به مشکل می‌شود.

به پوکی استخوان بیماری خاموش گفته می‌شود زیرا هیچ علامتی (که شما احساس کنید) ندارد. گاهی از اوقات ممکن است شما از بزرگ شدن سایز لباس هایتان احساس کنید قدتان کوتاه شده است. یا در مواقعی دیگر شاید تنها پس از زمانی که استخوانتان شکست متوجه آن شوید. هنگامی که این عارضه برایتان پیش می‌آید، شکستگی استخوان حتی در خفیف‌ترین جراحات، از جمله زمین خوردن می‌تواند اتفاق افتد. شایع‌ترین شکستگی‌ها در ستون فقرات، مچ دست و کفل رخ می‌دهد. خصوصاً شکستگی‌های ستون فقرات و کفل، می‌تواند منجر به درد مزمن (طولانی مدت) و از کار افتادگی، و حتی مرگ شود. هدف اصلی درمان پوکی استخوان، در وهلۀ اول، پیشگیری از وقوع چنین شکستگی‌هایی است.

خوشبختانه، شما می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان اقداماتی انجام دهید. با انجام چنین اقداماتی، می‌توانید از شکستگی استخوان که ناشی از این عارضه است، پیشگیری کنید

 دلایل بروز پوکی استخوان

پوکی استخوان، از زوال حجم استخوان (که از طریق آزمایش تراکم استخوان قابل اندازه‌گیری است) و از تغییرات در بافت استخوان ناشی می‌شود. عوامل بسیاری هستند که خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی استخوان را در شما بالا می‌برند. می‌توانید برخی از این عوامل خطرآفرین را تغییر دهید، ولی مابقی را خیر. شناخت عوامل خطرآفرین در مورد خودتان از این لحاظ حائز اهمیت است، که شما می‌توانید اقداماتی برای پرهیز از این وضعیت یا درمان آن پیش از وخامت بیماری انجام دهید.

عوامل خطرآفرین عمده که شما قادر به تغییر آن‌ها نیستید:

• پیری، یائسگی
• بافت استخوانی کوچک
• والدینی که شما کفل آنها را شکسته‌اید
• شکستگی‌های سابق به خاطر جراحات خفیف، خصوصاً پس از سن 50 سالگی

عوامل خطرآفرین عمده که شما قادر به تغییر آن‌ها هستید:

• سطح پایین هورمون‌های جنسی، عمدتاً استروژن در بانوان (برای مثال، پس از یائسگی)
• اختلالات گوارشی بی اشتهایی عصبی و گرسنگی
• استعمال دخانیات
• سطح پایین ویتامین D و کلسیم، ناشی از دریافت کم آن‌ها در رژیم غذاییتان در دوران نوجوانی و 20 سالگی یا جذب ناکافی در روده
• سبک زندگی کم تحریک یا بی تحرک
• داروهای خاص از جمله:

• • داروهای گلوکوکورتیکوئید (نام دیگر آن‌ها کورتیکواستروئید ها)، مانند پردنیزون‌ها (با نام تجاری:  دلتاسون، اراسون و غیره) یا پردنیزولون (پرلون)
  • تولید اضافی هورمون تیروئید در بیمارانی که برای کم کاری یا پرکاری تیروئید  تجویز شده است
  • هپارین، (ضد انعقاد) رقیق کننده خونِ رایج
  • داروهایی که هورمون‌هایی جنسی  را از بین می‌برند، مانند آناستازول (Arimidex) و لتروزول (Femara) برای درمان سرطان پستان یا لوپورلین (لوپرون) برای درمان سرطان پروستاتو سایر مشکلات سلامتی
• بیماری‌هایی که بر استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد
  • بیماری‌های غدد (هورمون) درون‌ریز (پرکاری تیروئید، پرکاری پاراتیروئید، بیماری کوشینگ و غیره)
  • آرتریت التهابی (آرتریت روماتوئید، اسپوندیلیت آنکیلوز و غیره)

پوکی استخوان با چه نشانه هایی همراه است؟

شاید تا هنگامی که شکستگی یا  تغییر واضحی در طرز ایستادن شما رخ ندهد، حتی متوجه ابتلا به پوکی استخوان نشوید. در واقع، ممکن است حجم قابل توجهی از استخوان‌هایتان را بدون مطلع شدن از دست بدهید. کمر درد، ناشی از تغییرات در مهره‌ها، می‌تواند اولین نشانه وجود مشکل باشد.

تشخیص پوکی استخوان 

می‌توانید از طریق یک آزمایش ساده که تراکم مواد معدنی استخوان را ارزیابی می‌کند (اصطلاحاً BMD) متوجه ابتلای احتمالی خود به پوکی استخوان شوید. آزمایش BMD - میزان استخوان‌ها در یک ناحیه مشخص - در بخش‌های مختلفی از بدنتان ارزیابی می‌شود. اغلب اوقات اندازه‌گیری‌ها در ستون فقرات و کفل شما است، من جمله بخشی از کفل که به آن گردن فمور گفته می‌شود، جایی در بالای استخوان ران (فمور). جذب دوگانه اشعه ایکس (که به آن DXA یا DEXA نیز گفته می‌شود) در حال حاضر بهترین آزمایش برای اندازه‌گیری BMD است.

این آزمایش سریع و بدون درد است. مشابه سی تی اسکن، ولی با میزان پرتوافکنی بسیار کمتر. اگرچه، زنان باردار نباید این آزمایش را انجام دهند، تا از بروز خطر برای جنین پیشگیری شود. نتایج آزمایش DXA رتبه بندی کرده و با BMD افراد جوان و سالم مقایسه می‌کنند. این مقایسه منجر به ایجاد مقیاسی با نام معیار T می‌شود. رتبه‌بندی به شیوه زیر صورت می‌گیرد:

اگر معیار T شما کمتر از 2.5 باشد (پوکی استخوان) پس به احتمال زیاد شما نیازمند درمانید.

اگر معیار T شما میان 1.0- و 2.5- (کاهش تراکم استخوان) باشد، یک معیار FRAX (ارزیابی ریسک شکستگی) گرفته می‌شود تا مشخص شود به درمان نیاز دارید یا خیر.

راه درمان پوکی استخوان در سالمندان و جوانان

اگر همین حالا مبتلا به پوکی استخوان هستید، داروهای جدیدی وجود دارند که می‌توانند روند تضعیف استخوان‌ها را کاهش یا حتی قطع نماید. ضمناً این داروها می‌توانند ریسک شکستگی را نیز کاهش دهند. اگر مبتلا به پوکی استخوان تشخیص داده شوید، پزشک برای شما درمان ذیل را تجویز خواهد کرد:

کلسیم

مطمئن شوید که کلسیم به اندازه کافی در رژیم غذاییتان دریافت می‌کنید، وگرنه شاید نیاز باشد تا به فکر استفاده از مکمل‌ها باشید. توصیه بنیاد ملی پوکی استخوان، مصرف هزار میلی‌گرم در روز برای اکثر بزرگسالان و 1200 میلی‌گرم در روز برای زنان بالای 50 سال یا مردان بالای 70 سال است.

ویتامین D 

مقادیر کافی ویتامین D دریافت کنید، که کمک حال بدن برای جذب کلسیم از غذایی است که میل می‌کنید. دوز روزانه توصیه شده 400-800 واحد بین‌المللی (IU) برای بزرگسالان کمتر از 50 سال و 800-1000 IU برای بزرگسالان 50 سال و بیشتر. . شاید شما بسته به سطح ویتامین D در خونتان دوز متفاوتی از ویتامین D نیاز داشته باشید، گاهی از اوقات تا 50هزار واحد در هفته به مدت 12 هفته.

دارو 

اکثر افراد مبتلا به پوکی استخوان یا ارزیابی ریسک شکستگی (FRAX) بالا نیز شاید به دارو نیاز داشته باشند. تعدادی دارو برای پیشگیری و/یا درمان ("مدیریت") پوکی استخوان وجود دارد. از جمله:

• بیسفسفونات‌ها
• کلسيتونين
• استروژن یا درمان با جایگزینی هورمونی
• تعدیل کننده های انتخابی گیرنده استروژن
• تری پاراتاید (فورتئو)
• استرانسیم رانلات
• دنوزوماب (پرولیا)

بریس 

اکثر شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان در مچ دست، ستون فقرات یا کفل رخ می‌دهد. شاید پزشکتان توصیه کند تا اگر دچار شکستگی شده‌اید از بریس استفاده کنید - خصوصاً اگر دچار شکستگی ستون فقرات شده باشید.

شاید نیاز باشد تا اگر درد زیادی در ناحیه کمر دارید، بریس ببندید. بریس ستون فقرات شما را تقویت کرده و به مهره‌ها (استخوان‌ها) کمک می‌کند تا از شکستگی فشاری مهره‌ها بهبود یابید. بریس با محدود کردن شدید حرکات در ناحیه آسیب دیده کار می‌کند. اصولاً کمر شما را مهره‌ها و ماهیچه‌های کمر نگاهداری می‌کنند. هنگامی که پوکی استخوان مهره‌هایتان را تضعیف می‌کند، ماهیچه‌های کمر باید بطور مضاعفی کار کنند تا کمر شما را نگاهداری کنند. با محدود کردن حرکات، بریس بار اضافی را از دوش ماهیچه‌ها برمی‌دارد.

فیزیوتراپی و ورزش 

فیزیوتراپی، در درمان و مدیریت پوکی استخوان، از طریق تقویت استخوان‌ها و ماهیچه‌ها، تقویت تعادل و طرز  ایستادن و کمک به استراتژی‌های مدیریت درد، موثر بوده است.  اکثر روزها ورزش کنید، خصوصاً ورزش‌های تحمل وزن، مانند پیاده‌روی.

اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به پوکی استخوان از ورزش و انجام تمرین‌های استقامتی واهمه دارند، ولی تمرینات کم فشار و بلند کردن وزنه حقیقتاً می‌تواند قدرت استخوان‌ها را افزایش داده و در نتیجه ریسک شکستگی را کاهش دهد. این مهم از طریق اصول اضافه بار به دست می‌آید. هر سیستم فیزیولوژیکی برای بهبود عملکرد باید در معرض بارهای بیشتر از حد نرمال قرار گیرد. برای استخوان‌های قدرتمند، بدان معناست که اسکلت استخوانی باید با نیروهایی بزرگتر از آن چه که در طول امور روزانه تحمل می‌کند روبرو شود. یک برنامه تمرینی مناسب که پزشک طراحی کرده باشد، به آرامی قدرت ماهیچه‌ها و استخوان‌ها را تقویت کرده و استقامت و پایداری عمومی را بهبود می‌بخشد، بنابراین خطر افتادن و شکستگی‌های مرتبط با افتادن را کاهش می‌دهد.

ضمناً فیزیوتراپی به کاهش ریسک افتادن از طریق تمرینات تعادلی و هماهنگی کمک می‌کند. این تمرینات به بهبود تعادل در هنگام قدم زدن روی سطوح لرزان، قدم زدن اطراف فضاهای باریک یا اطراف چاله‌ها کمک می‌کند؛ و به بیماران کمک می‌کند تا تعادل خود را در هنگام مواجهه با محرک خارجی حفظ کنند.

ضمناً هدف پزشک بهبود طرز کلی ایستادن بیمار از طریق تمرینات تقویتی و طیفی از تمرینات ملایم حرکتی است. طرز ایستادن ضعیف، خصوصاً خمیدگی مهره‌های صدری می‌تواند منجر به شکستگی‌های تدریجی مهره‌های صدری و از هم جداشدگی این مهره‌ها شود. تمریناتی که قدرت بخش میانی و بالایی کمر را بهبود می‌بخشند، به قطع و پیشگیری از گسترش این وضعیت ایستادن کمک می‌کند.

هیچ دسته‌ای از تمرینات وجود ندارد که برای همه افراد مبتلا به پوکی استخوان مناسب باشد. هر دسته باید به طور ویزه‌ای برای فرد بیمار بر اساس ارزیابی پزشکی موارد زیر تجویز شود:

• ریسک شکستگی
• قدرت عضلانی
• طیف حرکتی
• سطح فعالیت جسمانی
• تناسب اندام
• شیوه راه رفتن
• تعادل

مهارت های پزشک در ارزیابی و بازتوانمند سازی و ارائه تمریناتی مبتنی بر شواهد، برنامه های آموزشی و مشاوره‌ای جهت جلوگیری از افتادن، بهبود تعادل، افزایش اعتماد به نفس، کاهش ترس از سقوط و ترویج شیوه زندگی فعال و سالم است.