مینیسک تکه ای C شکل از غضروف در زانو بین دو استخوان است که مفصل زانو را تشکیل میدهند. اگرچه مینیسک عملکردهای بسیار زیادی دارد اما میتوان از آن به عنوان جذب کننده ی ضربه و تکیه گاهی در امتداد لبه مفصل مورد توجه نگاه کرد. آسیب به منیسک و از دست دادن بافت منیسک با از دست دادن عملکرد بعدی، می تواند بیماران را در معرض ابتلا به آرتروزدژنراتیو زودرس قرار دهد. معمولا یک پزشک باتجربه به راحتی و از طریق بررسی سابقهی پزشکی و وضعیت جسمانی فرد میتوان پارگی مینیسک را تشخیص دهد اما عمدتا جهت اطمینان از این قضیه از ام آر آی استفاده میکنند. شایعترین علت پارگی مینیسک از کارافتادگی مربوط به بالا رفتن سن است. با بالا رفتن سن فرد، ارتباط بین فیبرهای کلاژن که مینیسک را تشکیل می دهند، شروع به خراب شدن کرده و باعث شکست ساختار و پارگی به علت فشار و تنش در مفصل میشود. غالبا این پارگی در اثر کمترین فشار و ضربه رخ میدهند. البته آسیب یا ضربه ی قابل توجه به مینیسک ضعیف میتواند به راحتی منجر به پارگی شود. حتی در صورتیکه مقدار فشار زیاد باشد ممکن است پارگیهای حاد در بیماران جوان و دارای مینیسک عادی و نرمال نیز اتفاق بیفتد. معمولا این اتفاق در طول ورزش رخ میدهد که شامل چرخش و چرخیدن ناگهانی است.
پارگی مینیسک رخدادی بسیار عادی است. هرچه سن بالاتر رود احتمال پارگی دژنراتیو طبیعی (ناشی ازضعیف شدن بدن) نیز بالاتر میرود. هرچه فرد کم سن و سالتر باشد نیز احتمال اینکه پارگی حاد یا در اثر آسیبدیدگی باشد نیز بیشتر است. علت پارگی مینیسک تاثیر بسزایی در تجویز درمان توسط پزشک دارد. در صورتیکه پارگی مینیسک درمان نشود ممکن است شدت آسیب را بیشتر کرده و سرعت ابتلا به آرتروز زانو را افزایش میدهد و یا میتواند منجر به بروز هزاران علائم و نشانه های ناخوشایند شود. درمان مینیسک پاره شده را غالبا با احتیاط انجام میدهند. شاید پزشک به بیمار استراحت، گذاشتن یخ، مصرف مسکن های بدون نسخه یا مراجعه به فیزیوتراپی را توصیه کند. فیزیوتراپی و ورزش می تواند به تقویت عضلات اطراف زانو و ساق پا کمک کند تا مفصل زانو را حمایت کرده و متعادل سازد. ارتوکین تراپی نیز یک روش مدرن برای درمان آسیب های غضروفی است. این روش کم خطر به کاهش درد و تسریع روند بهبودی بیمار کمک شایانی میکند.
دکتر یزدانی با کمک جدیدترین روشهای درمانی مانند ارتوکین ترپی قادر به درمان انواع آسیبهای ورزشی مانند پارگی مینیسک زانو میباشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت میتوانید با شمارههای تماس حاصل فرمایید.
انواع پارگی مینیسک پا
احتمالا تشخیص پارگی مینیسک همراه با تشخیص نوع پارگی نیز باشد. پارگیهای عادی مینیسک شامل خصوصیات زیر میباشند:
- پارگی فلپ:در یک پارگی فلپ، پارگی در جناحین منیسک اتفاق میافتد، بافت داخلی را از لبه جدا می کند و باعث ایجاد یک فلپ میشود.
- پارگی دژنراتیو:در پارگی دژنراتیو، آسیب وارد شده به مینیسک در طول زمان باعث افزایش تصاعدی پارگی در نزدیکی بیرون مینیسک رخ میدهد.
- پارگی شبیه به دسته سطل:یک دسته سطل بین لبه بیرونی منیسک و بافت داخلی قرار میگیرد. از آنجایی که لبه مینیسک از بقیه غضروف جدا شده است اگر قسمت پاره شده غضروفی را به سمت بالا گرفت، به شکل یک دسته سطل در میآید.
- پارگی شعاعی:در پارگی شعاعی، پارگی در یکی از لبههای مینیسک رخ داده و به داخل بافت منتهی شده و بر لبه عمود میشوند.
اطلاع از نوع و شدت پارگی مینیسک به رهنمودهای مربوط به تصمیمگیری در درمان کمک میکند.
علت پاره شدن مینیسک زانو چیست؟
پارگی مینیسک تمایل به دو دلیل اصلی دارد. یکی از این دلیلها آسیب ضربههای حاد آسیب و دیگری به دلیل فرآیند دژنراتیو، انباشت آسیب و فرسایش به آرامی و در طول زمان است. در نتیجه، پارگی هایی که پس از یک رویداد آسیب قابل توجه به وجود میآیند معمولا در افراد جوان رخ میدهد و پارگی های دژنراتیو در افراد مسن رخ میدهد. در عالم واقعیت، بسیاری از پارگی های حاد احتمالا ناشی از ترکیب هر دو عامل است: مینیسک هایی با شدت کمتری از دژنراتیو ( آنقدر ضعیف نیستند که به تنهایی منجر به پارگی شوند) ترامای کمتری متحمل میشوند (این نوع نیز به تنهایی بقدرکافی توانایی پارگی مینیسک را ندارند) و در نتیجه مسبب پاره گی ناشی از ترکیب این دو میشود.
شایعترین دلایل پارگی مینیسک حاد
پارگیهای مینیسک عمدتا ناشی از ضربه های چرخشی حاد است که در آنها زانو خم شده و بیرون میآید. از آنجایی که رویداد خم شدگی گاهی اوقات ممکن است با یک آسیب رباطی زانو همراه باشد از همین رو اغلب اوقات بیماران مبتلا به رباط متقاطع قدامی (ACL) یا رباط متقاطع خلفی (PCL) نیز ممکن است دچار پارگی مینیسک شوند. مینیسک به زانو کمک میکند تا در جای خود بماند و بعنوان مانع دوم در برابر حرکات زانوی غیرطبیعی عمل کند.
شایعترین علل پارگی مینیسک دژنراتیو
آرتروز عارضه ای است که در آن عضروف مفصلی زانو شروع به از کار افتادن میکند. با از بین رفتن این غضروف، استرس و فشار بیشتری بر روی مینیسک وارد میشود. به طور همزمان از کشش غضروف مینیسک نیز کاسته شده و در برابر پارگی و شکستن ضعیفتر میشود. ترکیب این دو منجر به پارگی مینیسک دژنراتیو میشود.
علائم پارگی مینیسک داخلی زانو
علائم پارگی مینیسک تا حدود زیادی به فرد و همچنین محل و میزان آسیب وارد شده به مینیسک بستگی دارد. شایعترین علائم پارگی مینیسک عبارتند از:
- درد متمرکز شده در نزدیکی پارگی مینیسک:در پارگی مینیسک جانبی حس سوزش و ناراحتی تا لبه ی خارجی زانو نیز ادامه دارد. درد در قسمت لبه ی داخلی زانوی آسیب دیده بدلیل پارگی مینیسک حس میشود.
- درد فوری بعد از آسیب:معمولا مینیسک پارهشده را به راحتی و از لحظه بروز آسیب میتوان تشخیص داد. در اینگونه موارد، پارگی مینیسک معمولا با حس ضربه ی ناگهانی یا سوزش در داخل ساق پا در حین پیچش یا حرکات کششی بیش از حد صورت گرفته همراه است.
- شروع آرام و کند علائم:در برخی از موارد قضیه برعکس است، یعنی پارگی مینیسک میتواند بدون نشان یا درد ابتدایی رخ دهد. این شروع کند علائم بیشتر در بین افراد مسن و افرادی که دچار غضروف زانوی آسیب دیده ناشی از آرتروز زانو هستند، شایع است.
- درد در حین حرکت:درد محل پارگی را منعکس میکند اما با حرکت کردن به کل زانو منتقل میشود. در صورتی که زانوی قفل شده باشد، خم شدن آن سبب افزایش درد می شود.
- درد بعد از استراحت:به احتمال زیاد درد با استراحت کاهش مییابد؛ با این حال، در اکثر موارد با حرکت دادن زانو، درد نیز به سراغ فرد میآید. همچنین جنب و جوش ممکن است تورم را افزایش دهد.
- تجمع مایع در مفصل زانو : تجمع مایع در مفصل زانو باعث تورم و کاهش تحرک در همه قسمت های این ناحیه میشود. این علامت که ممکن است در نتیجه ی چندین آسیب در زانو اتفاق بیفتد به “آب آوردن زانو” مشهور است.
- قفل شدن زانو: در صورتی که قسمتی از مینیسک در اثر پارهشدن از ساختار دیسک جدا شود ممکن است در داخل خود مفصل زانو قرار بگیرد. این قرار گرفتن در آنجا می تواند باعث قفل شدن زانو شود که در این صورت فرد قادر به صاف کردن ساق پا به هنگام نشستن و یا ایستادن نخواهد بود.
علائم پارگی مینیسک بر اساس محل پارگی، شدت آن، سلامت کلی فرد و مدت زمان سپری شدن از لحظه ی آسیب دیدگی متفاوت است. برای سایر قسمتهای زانو مانند ACL معمول است که در اثر حادثه منجر به پاره شدن منیسک شود. معمولا پزشک در طول فرآیند تشخیصی، آسیب های مکمل را بررسی میکند.
اولین و مهمترین هدف فرآیند تشخیص این است که آیا پارگی وجود دارد و یا علائم مربوط به زانو در اثر چیز دیگری بروز کرده اند. بعد از این مرحله، آزمایش های مربوط به تشخیص سعی بر پیدا کردن مینیسک پاره شدن، شدت پارگی آن و درمان مناسب برای آن دارند. تشخیص پارگی مینیسک در هر اندازه، محل یا شدتی که باشد قاعدتا بر سه روش اصلی استوار است.
پزشک در ابتدا به ارزیابی وجود پارگی میپردازد و سوالهای راجع به شروع آن از بیمار میپرسد. وی احتمالا سوالهایی از قبیل موارد زیر از فرد بیمار بپرسد:
آیا درد فورا اتفاق افتاد و یا نه؟
آیا درد همراه با صدای تپش ناگهانی بود یا نه؟
آیا زانوی فرد بیمار بیش از حد چرخش داشته است یا نه ؟
معمولا پزشک قبل از تجویز هرگونه دارویی در مورد سابقه پزشکی بیمار با وی صحبت میکند.
بعد از بررسی سابقهی پزشکی بیمار نوبت به بررسی وضعیت جسمانی وی میرسد. این مرحله شامل سوالهایی از جمله اینکه آیا قفل شدن زانو اتفاق میافتد یا نه و قسمت پاره شده ی غضروف در مفصل زانو قفل شده است یا نه و در آخر اینکه پارگی مینیسک جانبی است یا داخلی، میباشد. احتمالا پزشک سعی بر ارزیابی محدودهی تحرکات بیمار از طریق حرکت دادن ساق وی در جهات مختلف داشته باشد.
در صورتی که نیاز به جراحی باشد در این شرایط احتمالا ابتدا پزشک درخواست تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) اسکن برای زانو کند. اسکن MRI امکان مشاهده عمیقتر بافت های نرم در مفصل زانو را فراهم میکند که میتواند در تعیین محل و شدت پارگی موثر باشد. همچنین MRI نشان می دهد که چقدر مایع اضافی در زانو وجود دارد و اینکه آیا قسمت پاره شدهی مینیسک در داخل مفصل قر ار دارد یا خیر. تشخیص پارگی مینیسک ممكن است نیاز به استفاده از چندین روش داشته باشد. به عنوان مثال، اگر زانو دارای تورم و یا انباشت مایع باشد در اینصورت عکسبرداری MRI لازم خواهد بود، زیرا پزشک تنها با معاینه جسمانی فرد اطلاعات اندکی به دست می آورد.
راه های درمان پارگی مینیسک
اگر متوجه شدید که درد و تورم در زانوی خود مربوط به منیسک پاره شده است احتمالا تصمیم دارید در مورد چگونگی درمان آن تصمیم بگیرید. یافتن بهترین روش درمانی به شکل پارگی مینیسک، سن و اینکه بعد از گذشت چه مدتی میخواهید به فعالیتهای عادی خود بازگردید، بستگی دارد. در صورتی که یکی از مینیسکهای فرد پاره شده باشد احتملا پزشک استراحت کردن، یخ گذاشتن و مصرف مسکنها را در مرحله اول به وی توصیه کند. در صورتی که اوضاع فرد بهتر نشد شاید بهتر باشد از فیزیوتراپی ريال جراحی و یا هر دو استفاده کند.
مزایای درمان مینیسک عبارت است از:
- تسکین اساسی درد
- به تاخیر انداختن ابتلا به آرتروز
- بازگشت به سطح عملکردی قبل از آسیبدیدگی
- پیشرفت کند از بین رفتن غضروف
برخی از مهمترین و موثرترین راههای درمان پارگی مینیسک زانو عبارتند از:
ارتوکین
ارتوکین روش درمانی اختراع شده مبتنی بر خون اتولوگ است. این روش شامل حذف برخی از خون خود بیمار، انکوباسیون خون در دمای نسبتا بالا است. افزایش درجه حرارت در حالی که خون بر روی دانه های شیشه ای نشسته، باعث افزایش غلظت ضد التهابی طبیعی میشود که به عنوان آنتاگونیست گیرنده اینترلوکین 1 شناخته می شود. سپس خون گرم شده چرخش داده میشود و اجزای جدا شده به داخل ناحیه دردناک بیمار تزریق می شود. ویژگی تعریف شده برای ارتوکین تراپی شامل توقف سیکل التهاب، شروع بازسازی با هدف نهایی بهبود کیفیت زندگی بیماران همراه با کاهش درد و افزایش عملکرد بیمار میشود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی اغلب بخشی از آنچه است که پزشکان آن را “درمان محافظه کارانه” برای جلوگیری از عمل جراحی، حداقل در اوایل بروز مشکل مینامند. افراد میانسال یا مبتلا به آرتروز زانو غالبا به راحتی دچار پارگی مینیسک میشوند زیرا مینیسک آنها از کار افتاده است. برای این دسته از افراد احتمالا فیزیوتراپی به اندازهی عمل جراحی کارآمد باشد. حتی در صورتی که فرد جوان، روی فرم و ورزشکار نیز باشد باز هم رویکرد در اغلب مواقع محافظه کارانه روشی مناسب برای شروع است. این رویکرد میتواند باتوجه به جهت پارگی، میزان و محل پارگی به خوبی کارساز باشد. اما در صورتی که پارگی باعث قفل شدن زانو شود در این صورت احتمالا نیاز به جراحی باشد. این که آیا فرد فیزیوتراپی را به عنوان بخشی از درمان محافظهکارانه یا برای بهبود و پس از عمل جراحی انجام میدهید یا نه، در هر دو شرایط هدف ،بازگشت به محدوده حرکت، قدرت و کنترل فرد، یکسان است.
تا چه مدت نیاز به فیزیوتراپی است؟
پاسخ این سوال به سن فرد، نوع پارگی، نحوهی بهبودی فرد و نوع جراحی (اگر فرد جراحی شده است) بستگی دارد. به عنوان بخشی از درمان محافظه کارانه، احتمالا لازم باشد که فرد فیزیوتراپی را به مدت 4 تا 6 هفته با برنامه منظم امتحان کند. همچنین فرد بایستی به طور منظم و شیوهای که به وی آموزش داده شده است، ورزش کند.
ورزش
معمولا فرآیند بهبودبخشی از طریق ورزش کردن همانند زیر است:
- فرد با ورزشهایی که روی محدوده حرکات تمرکز میکند، مانند خم شدن و کشش زانو تا جایی که فرد احساس درد نکند، شروع میکند.
- فرد به سراغ کششهایی میرود که باعث شل شدن عضلات ساق پا میشود.
- تمرینات پایه ای مانند صاف کردن پا و بالا بردن انگشتان پا را شروع میکند.
- در صورتی که فرد بدون احساس درد بتواند تمامی موارد فوقالذکر را انجام دهد پس به سراغ حرکات پیشرفتهتر مانند بالا بردن ورزنه با انگشتان پا، چمباته زدن و کشش های سخت تر میرود.
این ها مراحل کلی هستند اما میتوانند بر اساس نیازها و تواناییهای فرد تغییر پیدا کنند. به عنوان مثال، فرد می تواند بجای اینکه انجام کششها و ورزش های پایهای را در آخر انجام دهد، آنها را زودتر شروع کند.
برخی از ورزش های مناسب برای توانبخشی پارگی مینیسک زانو عبارتند از:
تمرین تقویت انعطاف پذیری
این تمرین می تواند بصورت ایستاده یا نشسته انجام شود. صرفا تا جایی که درد و دامنه حرکات اجازه میدهد خم شده و زانوها را صاف نگه دارید. در صورتی که درد ندارید هر روز سه بار و هربار سه دفعه برای 20-10 بار این کار را تکرار کنید. سختی این ورزش را با نگه داشتن ساق پا در انتهای محدوده هم در انعطاف پذیری و هم گسترش آن افزایش دهید.
لغزش پاشنه
به پشت دراز بکشید. درحالیکه پای خود را در امتداد زمین میلغزانید یکی از زانوها را به سمت بالا خم کنید. پاشنه را تا آنجا که ممکن است به سمت باسن بکشید. در مراحل اولیه بهبودی ممکن است زانو را تنها تا 30 درجه خم کرد. این زاویه را در طول زمان افزایش دهید. این تمرین را در صورتی که درد اجازه میدهد 10 تا 20 بار در روز تکرار و با هدف افزایش دامنه حرکت تکرار کنید. اگر قدرت عضلانی کافی برای خم کردن زانو وجود نداشته باشد، با استفاده از یک حوله در اطراف مچ پا ممکن است بتوان این تمرین را ساده تر کرد تا انعطاف پذیری را تسهیل کند. این ورزش را میتوان با پوشیدن یک جوراب ضخیم و لغزش پا در امتداد یک کف لغزنده بجای فرش آسانتر کرد.
عمل جراحی
اگر زانوی شما دردناک، سفت و قفل شده باقی بماند در اینصورت ممکن است جراحی برای درمان یا ترمیم منیسک پاره شده توصیه شود. آرتروسکوپی زانو یکی از رایج ترین روش های جراحی است. در طی آرتروسکوپی، یک دوربین مین یاتوری از طریق یک برش کوچک وارد میشود، و امکان دید واضح از داخل زانو را به پزشک میدهد. سپس جراح میتواند با استفاده از ابزارهای جراحی مینیاتور، پارگی را ترمیم یا درمان کند.زمان بهبودی پس از عمل جراحی آرتروسکوپی بسیار سریعتر از روشهای باز زانوی است. در اغلب مواقع فرد می توانید در همان روز جراحی به خانه برگردید مگر در موارد بهبودی کامل که در عرض چند هفته یا ماه حاصل میشود.
