درمان زانو و پای پرانتزی با ورزش و حرکات اصلاحی
پای پرانتزی که در اصطلاح به آن ژنو واروم یا زانو پرانتزی نیز گفته می‌شود، شرایطی است که در آن پاها از محل زانو به سمت خارج متمایل می‌شوند. به این ترتیب در هنگام قرار گرفتن پاها و قوزک در کنار یکدیگر، زانوها از یکدیگر فاصله دارند. این شرایط مسئله‌ای عادی در بین نوزادان است و معمولاً با رسیدن کودک به سن 18 ماهگی به تدریج برطرف می‌شود. به هر حال، اگر این شرایط به خودی خود با رسیدن به سن 3 سالگی برطرف نشد، احتمالاً فرد دچار مشکل پای پرانتزی می‌باشد. توجه داشته باشید برای رفع این مشکل داروی خاص وجود ندارد، اما امروزه بهبود این شرایط از طریق تمرین‌های حرکتی و استفاده از بریس امکان‌پذیر است.
برای کسب اطلاعات بیشتر و هماهنگی جلسه ملاقات با متخصصین این کلینیک لطفاً با همکاران ما تماس حاصل فرمایید.
دلایل
دلایل اصلی ایجاد مشکل پای پرانتزی به شرح زیر هستند:
پای پرانتزی فیزیولوژیک
در اکثر کودکان زیر 2 سال، پای پرانتزی به صورت عادی و معمول در ظاهر پاهای کودک قابل تشخیص است. به همین خاطر پزشکان این نوع خاص از پای پرانتزی را فیزیولوژیک (یا وابسته به ساختمان اعضای بدن) می‌نامند.
در کودکان مبتلا به مشکل پای پرانتزی فیزیولوژیک، مشکل به تدریج با رسیدن کودک به حدود سن 18 ماهگی قابل تشخیص شده و با رشد کودک ادامه پیدا می‌کند. به هر حال با رسیدن کودک به سن 3 تا 4 سالگی، امکان اصلاح و رفع مشکل برای وی وجود داشته و در ادامه با استفاده از روش‌های درمان مناسب معمولاً پاهای کودک ظاهر عادی خود را به دست خواهند آورد.
بیماری بلانت
بیماری بلانت شرایطی است که در کودکان تازه راه افتاده و نیز نوجوانان مشاهده می‌شود. این شرایط در نتیجه یک ناهنجاری در فرآیند رشد بخش بالای استخوان ساق پا (تیبیا) ایجاد می‌شود. در کودکان زیر سن 2 سال، احتمالاً تشخیص ابتلای کودک به این مشکل دشوار و غیر ممکن است. به هر حال با رسیدن کودک به سن 3 سالگی، این شرایط به تدریج تشدید شده و امکان تشخیص آن به سادگی از طریق عکس‌برداری رادیولوژی از پاها وجود خواهد داشت.
راشیتیسم یا نرمی استخوان
راشیتیسم یک بیماری استخوانی در کودکان است که باعث ایجاد مشکل پای پرانتزی و سایر ناهنجاری‌های مربوط به رشد استخوان می‌شود. کودکان مبتلا به این بیماری معمولاً دچار فقر کلسیم، فسفر یا ویتامین D هستند و این شرایط در حالی است که همه این مواد برای برخورداری از فرآیند رشد سالم استخوان‌ها از اهمیت خاص برخوردار هستند.
راشیتیسم ناشی از کمبود مواد مغذی در کشورهای توسعه یافته مسئله‌ای غیرعادی است، زیرا بسیاری از مواد غذایی همچون محصولات لبنی در این کشورها با مواد مغذی مورد نیاز برای بدن غنی‌سازی می‌شوند. راشیتیسم همچنین می‌تواند در نتیجه نارسایی ژنتیک در بدن ایجاد شده و باعث شود فرآیند جذب ویتامین D توسط بدن به درستی انجام نشود.
علائم
رایج‌ترین علامت پای پرانتزی با توجه به الگوی نامناسب راه رفتن فرد مشخص می‌شود. کودکان تازه راه افتاده معمولاً با مشکل پای پرانتزی به صورت عادی مواجه می‌شوند، اما این شرایط نمی‌تواند باعث ایجاد تاخیر در یادگیری نحوه راه رفتن برای کودک شود. به هر حال، مقدار مشکل پای پرانتزی در برخی کودکان ممکن است زیاد و با اهمیت بوده و باعث شود برای والدین و اعضای خانواده نگرانی در این رابطه ایجاد شود.
چرخش پا به داخل یکی از مشکلات رایج دیگر در بین کودکان تازه راه افتاده است که معمولاً به همراه مشکل پای پرانتزی ایجاد می‌شود. مشکل پای پرانتزی معمولاً باعث احساس درد و ناراحتی برای کودک نمی‌شود. به هر حال، در طول دوره نوجوانی، پای پرانتزی می‌تواند باعث ایجاد درد در ران‌ها، زانوها، و یا قوزک به خاطر فشار زیاد وارد شده به این نواحی خاص از بدن شود. علاوه بر این، در هنگام ایجاد این مشکل والدین اغلب نگران زمین خوردن زیاد کودک در هنگام راه رفتن هستند و به‌طور خاص این شرایط در مواردی که کودک دچار مشکل چرخش پا به داخل است، مشاهده می‌گردد.
معاینات پزشک
پزشک معمولاً بررسی این شرایط را با معاینه وضعیت فیزیکی پای کودک آغاز می‌کند. به این ترتیب در صورتی که کودک زیر 2 سال بوده و از شرایط سلامت مناسب برخوردار باشد، مشکل پای پرانتزی به صورت متقارن (انحنای یکسان در هر دو پا) معمولاً نیازمند درمان خاص نبوده و پزشک معمولاً به بیمار بیان می‌کند در این زمان به انجام آزمایش‌های بیشتر نیازی نیست.
به هر حال، اگر پزشک متوجه شود مشکل پای پرانتزی بیش از حالت عادی بوده و شدید است، احتمالاً از عکس‌برداری رادیولوژی برای بررسی وضعیت پاهای کودک استفاده خواهد کرد. به این ترتیب عکس‌برداری رادیولوژی از وضعیت پاها در حالت ایستاده می‌تواند ابتلای بیمار به بیماری بلانت یا راشیتیسم را مشخص نماید.
در صورتی که کودک در سنین بالاتر از 2 سال و نیم قرار داشته باشد، پزشک احتمالاً برای تشخیص مشکل وی از عکس‌برداری رادیولوژی استفاده خواهد کرد. در حقیقت احتمال ابتلای کودک به بیماری بلانت یا راشیتیسم در دوره نوزادی بیشتر خواهد بود. اگر عکس رادیولوژی نشان دهد کودک به علائم بیماری راشیتیسم مبتلا است، پزشک از آزمایش خون برای تایید تشخیص خود در این رابطه استفاده خواهد کرد.
درمان
روش‌های درمان قابل استفاده برای مشکل پای پرانتزی به شرح زیر هستند:
استفاده از بریس و گچ گرفتن پا
استفاده از بریس‌ها و کفش‌های طبی و نیز گچ گرفتن پا می‌تواند به درمان مشکل پای پرانتزی در کودکان کمک کند. به هر حال، استفاده از این روش‌ها معمولاً برای اصلاح مشکلات شدید در این حوزه صورت می‌گیرد. از این روش‌ها همچنین هنگامی استفاده می‌شود که کودک به مشکلات دیگر به غیر از پای پرانتزی مبتلا باشد. به این ترتیب تا زمانی استفاده از این روش‌ها برای بیمار ادامه پیدا می‌کند که استخوان‌های پا صاف شوند.
مصرف ویتامین D
مشکل پای پرانتزی ممکن است در نتیجه فقر ویتامین D ایجاد شود. این شرایط معمولاً با ابتلای فرد به بیماری راشیتیسم ایجاد شده و به تدریج به مشکل پای پرانتزی تبدیل می‌شود. به این ترتیب مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین D می‌تواند از ابتلا به بیماری راشیتیسم جلوگیری کرده و ساختار استخوان‌های بدن را تقویت نماید. همچنین استفاده از این مکمل‌ها می‌تواند مشکل پای پرانتزی را نیز برطرف کند.
ماساژ
یکی از روش‌های درمانی ماساژ است که به خوبی بر روی کودکانی که استخوان‌های آنها هنوز در مراحل اولیه رشد قرار دارد، جواب می‌دهد. این درمان به صورت مکرر در طول یک دوره زمانی طولانی مدت ادامه می‌یابد و شامل حرکت دادن پاها به سمت جلو و عقب در هنگام دراز کشیدن کودک بر روی تخت می‌باشد. علاوه بر این با انجام این حرکت‌ها در حالتی که زانو خم است، می‌توان نتایج درمان را بهبود بخشید.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی به‌طور نزدیک با بیمار کار می‌کند تا به این ترتیب به وی برای بازیابی قدرت و دامنه حرکتی عضلات پا و سپری کردن دوره ریکاوری کمک کند. علاوه بر این، تمرین‌های حرکتی نیز وجود دارند که به درمان پای پرانتزی کمک می‌کنند. قبل از اقدام به انجام این ورزش‌ها برای جلوگیری از پیامدهای احتمالی با متخصص طب فیزیکی صحبت نمایید.
تمرین تقویت عضلات پا
برخی از تمرین‌های حرکتی بر تقویت عضلات ناحیه زانو تمرکز دارند. به این ترتیب انجام این تمرین‌ها می‌تواند کشیدگی ایجاد شده در مفاصل و تاندون‌ها را کاهش داده و باعث بهبود شرایط مشکل پای پرانتزی شود. این تمرین‌ها فقط در مواردی موثر هستند که مشکل پای پرانتزی بیمار در سطح متوسط باشد. به منظور انجام این حرکت به نکات زیر توجه کنید:
- به پشت دراز کشیده و یک وزنه 5 کیلویی بین پاهای خود قرار دهید.
- وزنه را بین پاهای خود نگه داشته و پاها را از محل زانو به مقداری خم کنید که پاها به باسن برسند.
- پاهای خود را صاف کرده و سپس دوباره پاها را تا زمانی خم کنید که به با باسن تماس پیدا کنند.
- این تمرین را 5 بار با وزنه 5 کیلویی در هنگام شروع تمرین تکرار کنید.
- این تمرین را برای یک تا سه بار در روز تکرار کرده و به تدریج تعداد دفعات تکرار و مقدار وزن استفاده شده در هر بار تمرین را افزایش دهید.
یوگا
با وجودی که ممکن است انجام ورزش یوگا دشوار به نظر برسد، این ورزش در بسیاری از مواقع یک روش موثر برای بهبود هماهنگی و انعطاف‌پذیری عضلات است. به این ترتیب علیرغم اینکه استفاده از تمرین‌های حرکتی یوگا برای اصلاح وضعیت پاها ممکن است در ابتدا برای بیمار دشوار باشد، اما با استفاده از بند یوگا فرد می‌تواند در نحوه قرارگیری بدن خود اصلاح ایجاد کرده و به کاهش مشکل پای پرانتزی کمک کند. برای انجام این حرکت به مراحل زیر توجه کنید:
- این حرکت را با بستن پاها به یکدیگر آغاز کنید.
- از حرکت یوگا که شامل خم شدن به جلو و قرار دادن صورت بین پاها است، استفاده کنید
- این تمرین را یک یا دو بار در روز انجام دهید.
در ادامه به تدریج می‌توان مقدار زمان اختصاص یافته به حرکت را افزایش داد. به این ترتیب تقویت و صاف شدن پاها مکان پذیر خواهد شد.
حرکت پیلاتس
تمرین پیلاتس دارای حرکت‌های مشابه یوگا است. به این ترتیب استفاده منظم از این تمرین باعث کمک به اصلاح موقعیت بدن، ایجاد هماهنگی در بخش‌های مختلف پا و اصلاح وضعیت پای پرانتزی می‌شود. علاوه بر این انجام این تمرین می‌تواند به افزایش قدرت و بهبود وضعیت عضلات در ناحیه پاها و شکم کمک کند. برای انجام این حرکت به نکات زیر توجه کنید:
- به پشت دراز بکشید.
- پاهای خود را در کنار یکدیگر گذاشته و آنها را به سمت سقف بالا بکشید. سپس پا را به آرامی به موقعیت اولیه بر روی زمین باز گردانید.
- این حرکت را 10 تا 20 بار در هر مرتبه تکرار کنید.
با عادت کردن به این حرکت، می‌توان به همراه آن از سایر حرکت‌های مناسب برای سفت کردن عضلات کمر و شکم برای دستیابی به نتایج بهتر استفاده کرد.
روش جراحی
در صورتی که مشکل شدید باشد، احتمالاً از عمل جراحی برای بیمار استفاده خواهد شد. به این ترتیب عمل جراحی می‌تواند از تشدید شرایط جلوگیری کرده و از ایجاد آسیب دائمی به نواحی در حال رشد در استخوان ساق پا پیشگیری نماید.
سایت جامع دکتر سولماز محمدی
مشاوره رایگان