اسکولیوز یک اختلال است که باعث خمیدگی غیر طبیعی ستون فقرات می‌شود. در دید جانبی ستون فقرات دو انحنای نرم دارد و در دید روبرو شبیه یک خط صاف دیده می‌شود. افراد مبتلا به اسکولیوز خمیدگی دیگری را به یک طرف بدن دارند و استخوان‌های ستون فقرات روی همدیگر می‌چرخد، که شکلی C یا S شکل را به ستون فقرات می‌دهد. اسکولیوز در دختران دو برابر شیوع بیشتری نسبت به پسران دارد. این بیماری در هر سنی دیده می‌شود، ولی در سنین بالای 10 سال شیوع بیشتری دارد. اسکولیوز ارثی است و افراد مبتلا به اسکولیوز بیشتر احتمال دارد که کودکان مبتلا به اسکولیوز داشته باشند. با این حال، بین شدت منحنی از یک نسل به بعد، رابطه ای وجود ندارد.

علل و انواع اسکولیوز

اگر خمیدگی ستون فقرات دارید، باید با متخصص مجرب ستون فقرات صحبت کرد تا علت ریشه‌ای آن مشخص شود. عوامل بسیاری وجود دارند که به راحتی می‌توان آنها را مدیریت کرد، ولی عوامل دیگری نیز هستند که می‌تواند خطرناک بوده و نیازمند مراقبت پزشکی به موقع است. علل شایع آن عبارتند از:

وراثت

این نوع اسکولیوز در دوران رشد جنینی رخ می‌دهد. این عارضه معمولاً بدلیل یکی از عوامل زیر رخ می‌دهد:

• نقص در شکل‌گیری نرمال مهره‌ها
• عدم وجود مهره‌ها
• مهره ناقص
• عدم جدا شدن مهره‌ها

عصبی و عضلانی

این نوع از اسکولیز با بسیاری از عارضه‌های عصبی-عضلانی همراه است، بخصوص در کودکانی که راه نمی‌روند، همچون موارد زیر:

• فلج مغزی
• اسپینا بیفیدا
• دیستروفی عضلانی
• بیماری‌های منجر به فلجی
• تومورهای طناب نخاعی

نوروفیبروماتوز

نوروفیبروماتوز (این عارضه‌ای ژنتیکی است که اعصاب پیرامونی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث تغییراتی در پوست می‌شود که به آنها لکه‌های کافه اوله گفته می‌شود).

ناشناخته

علت این نوع از اسکولیوز ناشناخته است. سه نوع اسکولیوز ناشناخته وجود دارد:

• کودکی (این نوع اسکولیز در سن سه سالگی رخ می‌دهد. انحنای مهره‌ها به سمت چپ بوده و بیشتر در میان پسران دیده می‌شود. معمولاً با رشد کودکان انحنای ستون فقرات نیز از بین خواهد رفت.
• نوجوانان (اسکولیوز ناشناخته نوجوانان، در کودکان سنین 3 تا 10 سال رخ می‌دهد.
• جوانان (اسکولیوز ناشناخته جوانان، در کودکان سنین 10 تا 18 سال رخ می‌دهد. این عارضه شایع‌ترین نوع آن است و بیشتر در دختران دیده می‌شود.

سایر علل اسکولیز عبارتند از:

• عارضه‌های مادرزادی که در خانواده وجود دارد
• تفاوت در ارتفاع پاها
• مصدومیت
• عفونت
• تومورها

با آنالیز کردن قوس ستون فقرات و انجام آزمایشات غیر تهاجمی در صورت لزوم، متخصصین ستون فقرات می‌توانند معمولاً علت زمینه‌ای این بیماری را مشخص کرده و سپس یک طرح درمان را که بیشترین تناسب را برای هر مورد بخصوص داشته باشد تهیه کنند.

علائم بالینی اسکولیوز

از آنجایی که اسکولیوز می‌تواند بصورت تدریجی رخ دهد و ممکن است با هیچ دردی ناگهانی همراه نباشد، تشخیص آن می‌تواند دشوار باشد. هرچند، برطرف کردن علل این بیماری، بی‌درنگ می‌تواند باعث افزایش احتمال فراهم شدن درمان موثر و حفظ کیفیت زندگی بیمار خواهد شد. مراقب این علائم باشید:

• هنگامی که از پشت به ستون فقرات نگاه می‌کنید، به نظر خمیده می‌رسد
• یکی از طرفین شانه بالاتر از طرف دیگر است
• یکی از تیغه‌های شانه برآمده‌تر از طرف دیگر است
• یکی از طرفین لگن بالاتر از طرف دیگر است
• کمر ظاهری ناصاف دارد
• احساس کمردرد مبهم یا شدید
• سختی در تنفس (در موارد شدید)
• یکی از پاها کوتاه‌تر از طرف دیگر است
• بدن به یک طرف متمایل است

اگر در تنفس خود احساس سختی دارید، در تحرک خود کاهش حرکت یا درد بیش از حد تجربه می‌کنید، به دنبال مراقبت پزشکی اورژانسی باشید.

 تشخیص اسکولیوز

علاوه بر تکمیل سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی، عکس رادیولوژی (یک آزمایش تشخیصی که از پرتوهای نامرئی دارای انرژی الکترومغناطیسی استفاده می‌کند تا تصاویری را از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها روی یک پرده ثبت کند) ابزار اولیه تشخیصی برای اسکولیوز است. در رسیدن به تشخیص اسکولیوز، پزشک درجه انحنای ستون فقرات را روی عکس رادیولوژی اندازه می‌گیرد. عمل‌های تشخیصی دیگر که در ادامه آمده‌اند نیز ممکن است برای تشخیص انحنای اسکولیوز غیر ایدیوپاتیک، الگوهای انحنای ناهنجار یا اسکولیوز مادرزادی استفاده شوند:

MRI

این فرآیند تشخیصی از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ و یک کامپیوتر استفاده می‌کند تا تصاویری پر جزئیات را از اندام‌ها و ساختارهای بدن تولید نمایند.

سی تی اسکن

این تکنیک تصویربرداری تشخیصی از ترکیبی از عکس رادیولوژی و فناوری کامپیوتری استفاده می‌کند تا تصاویری افقی یا محوری را (که گاهی اوقات به آنها برش‌های بدن می‌گویند) از بدن بیمار تهیه کند. سی تی اسکن تصاویری پر جزئیات را از هر بخش از بدن نشان می‌دهد، از جمله استخوان‌ها، عضلات، چربی و اندام‌های داخلی بدن. تصاویر سی تی اسکن از عکس رادیولوژی جزئیات بیشتری را نشان می‌دهد.تشخیص بهنگام اسکولیوز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برای درمان موفق برخوردار است. متخصص اطفال یا پزشک خانوادگی و حتی برخی از برنامه‌های مدرسه‌ای، بصورت روزمره مراقب علائم اسکولیوز هستند.

رایج ترین روش های درمان اسکلولیوز

درمان اسکولیوز به سن بیمار، میزان شدت آن و امکان وخامت آن به مرور زمان بستگی دارد. انواع خاصی از اسکولیوز به مرور زمان احتمال وخامت بالایی دارند، به همین خطر نوع اسکولیوز نیز در تعیین درمان مناسب کمک خواهد کرد. در ادامه دسته‌های اصلی درمان آورده شده است:

یخ یا گرما

دردرمان با یخ هیچگاه نباید یخ را مستقیماً روی پوست گداشت، زیرا سرمای بیش از حد می‌تواند به بافت پوست صدمه بزند. یک پوشش همچون حوله می‌تواند بین پوست و منبع سرما فاصله ایجاد کند. یخ به کاهش گردش خون کمک می‌کند و به همین خاطر تورم، التهاب و درد را کاهش می‌دهد. گزینه‌های گرما درمانی شامل استفاده از پک گرما (با پوشش حوله) و امواج ماوراء صورت هستند. گرما همراه با رطوبت کرد جریان خون را در ناحیه درگیر افزایش می‌دهد. خون مواد مغذی مورد نیاز را به این ناحیه می‌رساند تا به شسته شدن مواد سمی را کمک کند. گرما به رها شدن سفتی و تسکین درد عضلات کمک می‌کند.

 دارو

دارو برای مدیریت اسکولیوز معمولاً شامل داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDها) برای کاهش تورم بافت است. آرام بخش عضلات نیز تجویز می‌شوند تا ریسک اسپاسم عضلانی را کاهش دهند. استفاده طولانی مدت از داروهای مسکّن قوی همچون داروهای افیون دار توصیه نمی‌شود زیرا خطر اعتیاد را به این داروها افزایش می‌دهد.

 بریس

چندین پژوهش نشان داده‌اند که استفاده از بریس برای اسکولیوز می‌تواند مانع از بزرگ شدن انحنای ستون فقرات بیشتر از حدی می‌شود که نیاز به جراحی پیدا کند. انحنای ستون فقرات با استفاده از بریس احتمالاً کمتر می‌شود زیرا بریس ستون فقرات را در جای خود ثابت نگاه می‌دارد. هنگامی که ستون فقرات کاملاً رشد کند و شما دیگر از بریس استفاده نکنید، انحنای اسکولیوز نهایتاً به سایز اورجینال خود باز خواهد گشت. در بعضی موارد، انحنای ستون فقرات پس از درمان با بریس کمتر می‌شود. تحقیقات تأیید می‌کند که هرچه مدت زمان بیشتری از بریس‌ها استفاده شود، تأثیر آن بیشتر خواهد بود. استفاده از بریس تنها شش ساعت در روز تقریباً تأثیری نخواهد داشت، در حالیکه کسانی که بیش از 16 ساعت در روز از بریس استفاده می‌کنند، احتمال بسیار کمتری دارد که به جراحی نیاز پیدا کنند.

 فیزیوتراپی

اسکولیوز را می‌توان با درمان‌های فیزیوتراپی بهبود بخشید که عضلاتی را که باعث عدم تعادل بدن می‌شود و همچنین سایر عوامل موثر در انحنای بیش از حد ستون فقرات را هدف قرار می‌دهد. فیزیوتراپی یک طرح درمانی است که به بیمار کمک می‌کند تا انعطاف بیشتری را در عضلاتی بدست آورد که بطور مداوم کوتاه و سفت هستند و  قدرت بیشتری را در عضلاتی بدست آورد که دراز و ضعیف هستند. این عدم تعادل در عضلات باعث پیچ خوردن ستون فقرات به یک طرف شده و تحرک، پوسچر و عملکرد شخص را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برطرف کردن عدم تعادل بطور چشمگیری علائم درد را کاهش داده و از بین می‌برد. فیزیوتراپی می‌تواند اسکولیوز را هم در بیمارانی درمان کند که از بریس استفاده می‌کنند و هم در بیمارانی که از بریس استفاده نمی‌کنند. این تمرینات از نتایجی که توسط استفاده از بریس به دست آمده حمایت می‌کند، با تضمین حفظ موقعیتی از ستون فقرات که شخص با استفاده از بریس به آن رسیده است به همین خاطر بیمار با شروع درمان می‌تواند بریس را کنار بگذارد. متخصصین فیزیوتراپی تعدادی از عوامل را در هنگام تهیه طرح‌های درمانی در نظر می‌گیرند. این عوامل عبارتند از درجه و موقعیت انحنای ستون فقران و همچنین سن، جنسیت و رشد استخوانی بیمار. علائم مرتبط با اسکولیوز همچون کمردرد یا مشکلات تنفسی نیز برای تهیه یک درمان مناسب برای برطرف کردن اسکولیوز در کودکان و بزرگسالان لحاظ می‌شود. در این انواع شایع فیزیوتراپی برای درمان اسکولیوز آورده شده است:

درمان دستی

درمان دستی برای کاهش اسپاسم عضلات و بازیابی حرکت طبیعی به مفاصلی بکار گرفته می‌شود که بخاطر اسکولیوز محدود شده‌اند. متخصص درمان دستی با دستان خود تا بیشترین حد توان عضلات، آنها را به اطراف حرکت خواهند داد. این درمان می‌تواند شامل ماساژ و کشش بوده و به شل شدن مفاصل خشک و افزایش حرکت کمک می‌کند. درمان دستی این توانایی را دارد که دامنه حرکتی بیمار را افزایش داده و خشکی و درد عضلات را کاهش دهد.

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی خارج کالبدی یکی از پیشرفته‌ترین درمان‌ها برای درمان دردهای عضلانی-اسکلتی موضعی است. این نوع درمان غیرتهاجمی بوده و از انرژی امواج ضربه‌ای استفاده می‌کند تا بدون آسیب رساندن به بافت بیمار به زیر پوست او نفوذ کند. این امواج ضربه‌ای توانایی بدن را در ترمیم خود از طریق تحریک بیش از حد بافت بالا می‌برند. شاک ویو تراپی فشار مکانیکی و تنش را از بافت خارج می‌کند. این کار نفوذ ناپذیری سلولی را افزایش داده و گردش خون در بافت و غشای سلولی را نیز بالا می‌برد. پروسه ترمیم بحرانی فعال می‌شود. این پروسه فیبروبلاست را تحریک می‌کند، که مسئول بافت‌های همبند همچون تاندون‌ها، لیگامان‌ها و فاسیاست. همچنین باعث تحریک استئوبلاست‌ها می‌شود، سلول‌های استخوانی که مسئول رشد استخوان جدید و ترمیم آن است.

 الکترو درمانی

نام دیگر الکترودرمانی، الکتروتراپی (TENS) است. روش TENS جریانی الکتریکی بدون دردی را روی پوست بیمار ایجاد می‌کند که اعصاب خاصی را تحریک کند. این جریان الکتریکی، گرمای خفیفی تولید می‌کند که به تسکین خشکی و درد منجر شده و همچنین دامنه حرکتی (تحرک) بیمار را افزایش می‌دهد. این درمان غیرتهاجمی بوده و هیچ عوارض جانبی شناخته شده‌ای ندارد. از این درمان می‌توان برای درد حاد و مزمن استفاده کرد.

امواج ماوراءصوت                       

امواج ماوراء صوت یک نوع درمان غیرتهاجمی و متداول است که برای درمان کمردرد و گردن درد و همچنین اسپاسم عضلات، مشکلات مفاصل و سایر علائم اسکولیوز مرتبط با ستون فقرات استفاده می‌شود. فیزیوتراگی ژلی را روی بدن بیمار می‌مالد تا سطحی بدون اصطکاک ایجاد شده و دستگاه ماوراء صوت براحتی بتواند روی آن ناحیه حرکت کند. ماوراء صوت از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند تا گرما را به بافت‌های عمیق بدن (یعنی عضلات) برساند. این درمان گردش خون را افزایش داده و اسپاسم عضلانی را از بین برده، التهاب را کاهش داده و به تسکین درد کمک می‌کند.

 تمرینات و حرکات ورزشی برای درمان اسکولیوز

می‌توان با محدود کردن خود از شرکت در فعالیت‌های مورد علاقه، رشد اسکولیز را متوقف کرد. موانع تحمیلی را با افزایش قدرت و تحرک از طریق انجام مناسب تمرینات ساده برطرف کنید:

حالت کودک                      

این حرکت تنش را در کمر تسکین می‌دهد:

• زانو بزنید، باسن خود را به سمت عقب کشیده تا جایی که نزدیک پاشنه پایتان برسد، در همین حین دست‌هایتان را کاملاً به جلو بکشید.
• در حالت کودک دست‌هایتان را دائماً به سمت جلو بکشید.
• این حرکت را مجدداً تکرار کنید.

انعطاف باسن                

سفت شدن عضلات خم کننده لگن بسیار شدن است، مخصوصاً در شرایطی که سبک زندگی اکثر مردم کاملاً بی‌حرکت شده و بیشتر شامل نشستن می‌شود:

• بدن خود را در حالت لانژ قرار داده و یک زانوی خود را روی زمین قرار دهید.
• یک بالشت را زیر زانوی خود قرار دهید تا راحت‌تر تمرین را انجام دهید.
• در حالتی که هستید باید بتوانید انگشتان پای خود را ببینید.
• به آرامی وزن خود را به جلو انداخته تا کشش عضلات را حس کنید.
• در این حرکت، بجای آنکه تنها با دستان خود روی پاها فشار بیاورید، باید وزن خود را روی پاشنه پای جلو بیاندازید.
• بلند شده و این حرکت را برای سمت دیگر بدن نیز تکرار کنید.

رها کردن ستون فقرات     

این تمرین با به این صورت آغاز کنید:

• به شکل حرف T انگلیسی روی زمین دراز بکشید (دست‌هایتان را کاملاً در راستای شانه‌ها باز کنید).
• زانوهای خود را به سمت سینه خود بالا بکشید و سپس اجازه دهید به یک طرف بدن بیافتند.
• شانه‌هایتان را از زمین جدا نکنید و تنها زانوهای خود را تا جایی که راحتید از یک طرف بدن روی زمین بگذارید.
• وقتی راحت شدید، سر خود را در جهت مخالف برگردانید.
• این حرکت را بر هر دو سمت بدن تکرار کنید.

شانه‌ها و سینه                     

می‌توانید این تمرین را به صورت ایستاده یا نشسته انجام دهید:

• انگشتان خود را در پشت بدن به هم گره کنید.
• تیغه‌های شانه خود را بهسمت عقب بکشید.
• سپس بازوهای خود را به سمت بالا بکشید در حالی که روی باز کردن قفسه سینه تمرکز کرده‌اید.

جراحی            

در موارد شدید، اسکولیوز می‌تواند به مرور زمان بدتر شود. در این موارد، پزشک انجام جراحی فیوژن را تجویز خواهد کرد. این  جراحی انحنای ستون فقرات را کاهش داده و مانع از وخیم‌تر شدن آن خواهد شد. جراحی اسکولیوز شامل موارد زیر می‌شود:

• گرافت استخوان - با استفاده از گرافت‌های استخوانی جدید، دو یا چند مهره (استخوان‌های ستون فقرات) به هم متصل می‌شوند. گاهی اوقات از میله‌های فلزی، قلاب، پیچ یا سیم‌ها نیز استفاده می‌شود تا بخشی از ستون فقرات را صاف نگاه دارد تا وقتی که استخوان ترمیم یابد.
• مراقبت‌های ویژه - این عمل 4 تا 8 ساعت طول می‌کشد. پس از جراحی، کودک به ICU (بخش مراقبت‌های ویژه) فرستاده می‌شود که در آنجا به کودک سرم وصل شده و داروهای مسکّن بصورت وریدی تزریق می‌شود. در اکثر موارد، کودک در عرض 24 ساعت بخش مراقبت‌های ویژه را ترک می‌کند، ولی ممکن است تا 10 روز در بیمارستان بستری بماند.
• ریکاوری - معمولاً کودکان می‌توانند 4 الی 6 هفته بعد به مدرسه بازگردند و پس از 1 سال می‌توانند ورزش‌ را از سر بگیرند. در بعضی موارد، ممکن است به استفاده از بریس پشت نیاز باشد تا 6 ماه از ستون فقرات حمایت نماید.

سوالات متداول

آیا پیشگیری از اسکولیوز امکان پذیر است؟

چون علت اسکولیوز ناشناخته، معلوم نیست، هیچ راهی برای پیشگیری از آن شناخته نشده است. هرچند، پزشکان فکر می‌کنند که انجام برخی ورزش‌های خاص (برای مثال پیلاتس و یوگا که حرکات چرخشی یا گردش ستون فقرات دارند) می‌تواند باعث وخامت اسکولیوز شود. فعالیت‌های ژیمناستیک (همچون خم شدن از پشت)، وزن زیادی را روی یک طرف بدن می‌اندازد (همچون انداختن کوله پشتی روی یک شانه) و استفاده از ترامپولین یکی از مثال‌هایی است که می‌تواند باعث وخامت اسکولیوز شود.

 مشکلات دیگر اسکولیوز چیست؟

 گاهی اوقات اسکولیوز می‌تواند منجر به مشکلات احساسی و جسمانی بیشتری شود. داشتن یک ستون فقرات خمیده یا استفاده از بریس پشتی، می‌تواند باعث مشکلاتی مرتبط با ظاهر بدن، اعتماد به نفس و کیفیت کلی زندگی شود. این مورد برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اسکولیوز شدیدتر است. اگر این برای شما و کودکتان  ایجاد مشکل کرده، سعی کنید با متخصص ارتوپدی تماس بگیرید. او منبع خوبی برای کسب اطلاعات و حمایت برای افراد مبتلا به اسکولیوز است. در موارد نادر، در صورتی که اسکولیوز خیلی شدید باشد، اسکولیوز می‌تواند باعث مشکلات جسمانی شود. برای مثال، انحنای بیش از حد ستون فقرات می‌تواند گاهی اوقات  فشار بیش از حد را روی قلب و شش‌ها بگذارد.

"کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است."