اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) یک عارضه التهابی است که مفاصل ستون فقرات بیمار را درگیر می‌کند. اسپوندیلیت به معنای التهاب ستون فقرات است. بعنوان بخشی از واکنش بدن به التهاب، کلسیم در جایی که لیگامان‌ها به استخوان‌ها می‌چسبند تا تشکیل ستون فقرات (مهره‌ها) را دهند، رسوب می‌کند. این عارضه انعطاف پذیری کمر را کاهش داده و باعث می‌شود استخوان‌های جدیدی در طرفین مهره‌ها رشد کنند. در نهایت استخوان‌های جدا از هم، به همدیگر متصل می‌شوند (جوش می‌خورند). به این حالت آنکیلوزان گفته می‌شود که با عکس رادیولوژی می‌توان آن را مشاهده کرد. اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً در مفاصل بین ستون فقرات و لگن ایجاد می‌شود ولی ممکن است تا ستون مهره‌های گردنی نیز گسترش یابد. گاهی اوقات این بیماری می‌تواند سایر بخش‌های بدن را نیز درگیر کند، از جمله مفاصل، تاندون‌ها یا چشم‌های بیمار. اسپوندیلیت آنکیلوزان در هر شخص متفاوت است - علائم بیمار می‌تواند خفیف باشد به گونه‌ای که متوجه بیماری نشود، ولی اگر علائم آن جدی باشد، می‌تواند تأثیر بزرگی روی کیفیت زندگی بیمار بگذارد.

علت اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست

متخصصین بر این باورند که احتمال ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان، از لحاظ ژنتیکی به ارث می‌رسد و اکثریت (نزدیک به 90 درصد) افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان با ژن‌هایی موسوم به HLA-B27 به دنیا می‌آیند.  نحوه وقوع التهاب و دوام آن در اندام‌ها و مفاصل مختلف بدن در بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان، برای هر شخص الگوی وقوع و فعالیت بیماری منحصر بفردی دارد. التهاب اولیه ممکن است در نتیجه فعالیت سیستم ایمنی بدن باشد، شاید بعد از عفونت باکتریالی که در گذشته ایجاد شده یا ترکیبی از میکروب‌های عفونی. وقتی که سیستم ایمنی بدن فعال می‌شود، نمی‌تواند خود را غیرفعال کند، حتی بعد از اینکه عفونت اولیه باکتريال برای مدت‌ها فروکش کرده باشد. البتهاب مزمن بافت که از فعالیت ادامه دار سیستم ایمنی بدن بعد از نابود شدن عفونت فعال ناشی شده باشد، عامل اصلی یک بیماری التهابی خود ایمنی است.

 علائم بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟

در مراحل اولیه، اسپوندیلیت آنکیلوزان و عارضه‌های مرتبط احتمالاً باعث موارد زیر شود:

• خشکی و درد در کمر ، در اوایل صبح می‌شود که در طول روز با فعالیت ورزشی تسکین می‌یابد.
• درد در مفاصل خاجی خاصره‌ای (مفاصلی که در قاعده ستون فقرات در محل اتصال با لگن قرار دارند)، در باسن یا پشت ران‌ها.
• در برخی افراد علائم ممکن است بعد از استراحت نیز بروز کند یا ممکن است شما را از خواب بیدار کند.
• همچنین ممکن است در گردن ، شانه ، لگن یا ران احساس درد وجود داشته باشد که غالباً اگر برای یک مدت غیرفعال باشید، مثلاً اگر پشت کامپیوتر بنشینید، بدتر خواهد شد. برخی افراد درد ، خشکی و تورمدر زانوها یا قوزک پای خود دارند.

نحوه تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان چگونه است؟

اکثر کمردردها بخاطر اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) نیست. هرچند علائم این بیماری، مخصوصاً در مراحل ابتدایی آن، می‌تواند شباهت زیادی با مشکلات شایع‌تر کمر داشته باشد. به همین خاطر، بسیاری از افراد پیش از آن که به دنبال درمان بیافتند، مدتی را با این درد سر خواهند کرد. هنگامی که برای اولین بار به پزشک مراجعه می‌کنید، ممکن است شواهد کمی مبنی بر ابتلای شما به اسپوندیلیت آنکیلوزان یا سایر مشکلات، شایع‌تر، کمر وجود داشته باشد. متأسفانه، ممکن است در ابتدا اسپوندیلیت آنکیلوزان اشتباه تشخیص داده شود. اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً توسط روماتولوژیست تشخیص داده می‌شود. هیچ آزمایش انحصاری‌ای وجود ندارد که تأیید کند شما به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا هستید، به همین خاطر برای تشخیص این بیماری تکه‌های اطلاعات را از چندین منبع مختلف در کنار هم قرار می‌دهند، این منابع عبارتند از:

• سابقه بیماری (از جمله امکان وجود درد و ناراحتی که شما را در نیمه دوم شب از خواب بیدار کند)
• معاینه جسمانی
• گاهی اوقات عکس رادیولوژی نیز به تأیید تشخیص پزشک کمک می‌کند، هرچند این تصاویر در مراحل ابتدایی هیچ چیز غیرطبیعی را نشان نمی‌دهند. با پیشرفت عارضه، استخوان‌های جدیدی بین مهره‌ها شکل می‌گیرند، که در تصایر رادیولوژی مشخص خواهند بود. هرچند، ممکن است تا ظاهر شدن این تصاویر در عکس رادیولوژی چند سال طول بکشد.
• اسکن MRI نیز می‌تواند تغییراتی را در ستون فقرات و مفاصل خاجی خاصره‌ای در مراحل اولیه بیماری نشان دهد. شاید برای تشخیص این بیماری، مخصوصاً در مراحل ابتدایی آن، به چندین آزمایش نیاز باشد. اسکن‌های MRI تغییرات معمولی در ستون فقرات و در مفاصل خاجی خاصره‌ای را در مراحل اولیه بیماری نشان می‌دهند، پیش از آنکه تغییرات را بتوان در عکس رادیولوژی یافت.
• آزمایشت خون، که می‌تواند التهاب را نشان دهد.

آزمایش خون گاهی اوقات نشان می‌دهد که آیا در بدن التهاب وجود دارد یا خیر. احتمالاً یک یا دو آزمایش خون برای شما تجویز خواهد شد.

• پروتئین واکنشی C (CRP)
• سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)
• ویسکوزیته (گرانروی) پلاسما

همه این موارد آزمایشاتی برای تشخیص التهاب هستند، به همین خاطر اطلاعات مشابهی را تولید خواهند کرد. لابراتورهای مختلف از آزمایشات بخصوصی استفاده می‌کنند. تنها 30 الی 40 درصد از افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان التهابی دارند که در آزمایشات خون دیده شود، به همین خاطر در بسیاری از موارد این آزمایشات خون نتیجه نرمالی را نشان می‌دهند. یکی دیگر از آزمایشات خون، آزمایشی است که می‌تواند نشان دهد شما دارای ژن HLA-B27 هستید یا خیر. اکثر افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دارای نتیجه مثبت ژن HLA-B27 هستند، ولی برخی از افرادی که به این عارضه مبتلا نیستند هم ممکن است در این آزمایش نتیجه مثبت داشته باشند. نتیجه مثبت می‌تواند نشان دهنده ابتلای شخص به اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) باشد، ولی تشخیص پزشک را تأیید نمی‌کند.

 رایج ترین روش های درمان آرتروز ستون فقرات

اگر سوالی در مورد هریک از روش های درمان علائم بیماری روماتیسم ستون فقرات دارید در این قسمت کلیک کنید.

 چندین مورد درمان وجود دارد که می‌تواند درد و خشکی حاصل از این بیماری را تسکین دهد، ولی ورزش کردن و مراقبت کردن از پوسچر بدن به همان اندازه برای حفظ تحرک ستون فقرات اهمیت دارد و می‌تواند به شما کمک کند تا زندگی نرمالی داشته باشید.  با پزشک خود صحبت کنید تا در مورد نوع مناسب درمان برای این بیماری به نتیجه برسید.

 استفاده از گرما و سرما

بسیاری از پزشکان استفاده از سرما و گرما تراپی را برای تسکین علائم آرتریت روماتوئید توصیه می‌کنند. هر یک از این دو درمان مزایای مختلفی دارد.

سرما

سرما تورم و التهاب مفصل را کاهش می‌دهد. کمپرس یخ را، برای مثال، در هنگام شدت یافتن آرتریت روماتوئید (RA) روی مفصل درگیر قرار دهید.  نباید بیش از حد از این درمان استفاده کرد. از کمپرس یخ برای 15 دقیقه در هر بار استفاده کنید. حداتقل 30 دقیقه بین دفعات درمان فاصله قرار دهید.

گرما 

گرما عضلات را ریلکس کرده و جریان خود را افزایش می‌دهد. می‌توانید از کمپرس‌های گرم و مرطوب یا حوله گرم و تر استفاده کنید. بسیاری از افراد دوست دارند از پک‌های گرم قابل گرم کردن در مایکروویو استفاده کنند. نباید بیش از حد آن را گرم کرد. زیرا ممکن است پوست را بسوزاند و نباید این اتفاق بیفتد. همچنین می‌توانید زیر دوش از گرماتراپی استفاده کنید. اجازه دهید آب  گرم روی ناحیه دردناک جریان یابد. گرما و رطوبت حاصل از آن می‌تواند به آرام شدن این ناحیه کمک کند. وان آب گرم یکی دیگر از راه‌های بسیار خوب برای ریلکس شدن عضلات خشک است. فقط  نباید از وان حمام یا ماساژ در صورت ابتلا به بیماری فشار خون بالا، بیماری قلبی یا در هنگام بارداری استفاده کرد.

داروهای مسکّن ضد التهابی

نام دیگر این داروها، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDها) هستند. متخصصین عقیده دارند که داروهای ضد التهابی نمی‌تواند علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان را تسکین دهد ولی شاید بتوانند پیشرفت بیماری را کُند نماید. بنابراین، توصیه می‌شود که بطور منظم از این داروها مصرف کنید، نه زمانی که درد بصورت ناگهانی بدن را فرا می‌گیرد. داروهای ضد التهابی مختلفی وجود دارد - برای مثال ایبوپروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن - علاوه بر اینها تعداد زیادی داروی دیگر نیز وجود دارد. اگر این دارو برای شما تأثیری نداشت، شاید داروی دیگر تأثیر بهتری داشته باشد.

 فیزیوتراپی

فیزیوتراپی بخشی بسیار مهم از درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان است. متخصصین فیزیوتراپی می‌توانند برنامه تمرینی را تهیه کنند که قدرت عضلانی را افزایش داده و به شما کمک کنند تا تحرک خود را در ستون فقرات و سایر مفاصل خود حفظ کنید. اهمیت تمرین دادن به کمر و گردن هنگامی بیشتر می‌شود که بخواهید از خشک شدن آنها در موقعیت خمیده جلوگیری کنید. معمولاً به پزشکی ارجاع داده خواهید شد که تمرینات دقیق ورزشی را برایتان تجویز می‌کند. تمرینات باید به عنوان بخشی از زندگی روزمره شما تبدیل شود. ترجیحاً باید آنها را به صورت روزانه انجام دهید.

ماساژ درمانی

مزایای ماساژ هر کسی را به گونه‌ای متفاوت تحت تأثیر قرار می‌دهد. هیچ نوع یا متد خاصی از ماساژ وجود ندارد که برای همه مناسب باشد. مبتلایان به آرتریت روماتوئیدمی‌توانند از چندین نوع مختلف ماساژ بهره ببرند. عمق  ماساژ، میزان فشار و استایل هر ماساژ منحصر بفرد است. تکنیک‌های ماساژ به گونه‌ای طراحی شده‌اند که عارضه‌های پزشکی و سلامت شخص را بهبود بخشند یا ترمیم کنند. مفاصل مبتلا به آرتریت به شدت نسبت به لمس حساس هستند. به همین خاطر در ابتدا باید از روش ماساژ نرم شروع کرد تا مقدار فشاری که مفاصل و بافت‌ها وارد می‌شود مقداری منطقی باشد، بدون آن که به شخص آسیبی وارد شود.

بیوفیدبک

بیوفیدبک شامل تمرین دادن به بیمار برای بازیابی کنترل خود روی وضعیت‌های روانی خود از طریق الکتروانسفالوگرافی است تا به بیمار در بهتر کردن شدت درد کمک کند. بیوفیدبک باعث بهبود شدت درد در افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان خواهد شد و روی پاسخ‌های الکتروانسفالوگرافی بیمارانی که دچار ضایعه طناب نخاعی شده‌اند تأثیر می‌گذارد. پزشک به شما نحوه کنترل کردن واکنش‌هایتان را به استرس و فشارها آموزش خواهد داد.

 شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی خارج کالبدی (ESWT)یکی از موثرترین درمان‌های غیرجراحی برای دردهای مزمن در سیستم عضلانی اسکلتی بدن است. این درمان جایگزینی حقیقی و موفق برای مداخلات جراحی است. شاک ویو برای درمان بیماری‌های اتصالات تاندون‌ها همچون تغییرات در ناحیه بافت نرم اسپوندیلیت آنکیلوزان، عضلات گرداننده روتاتور کاف، سندروم زانو، تاندون آشیل و آرتریت روماتوئید بکار می‌رود.

تحریک الکتریکی

تحریک الکتریکی (ES) یکی از روش‌های مداخله درمانی است که برای مدیریت بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید مورد استفاده قرار می‌گیرد. مخصوصاً، تحریک الکتریکی برای بهبود عملکرد عضلانی، حفظ یا بهبود قدرت عضلانی و استقامتی که برای انجام فعالیت‌های عملی در زندگی روزمره نیاز است، بکار گرفته می‌شود. تأثیرات تحریک الکتریکی روی عملکرد عضلانی با بکارگیری یونیت‌های حرکتی ایجاد می‌شود که بصورت اختیاری در حین انجام وظایف خود فعال نمی‌شوند بخاطر دلایل متنوعی از جمله آتروفی عدم استفاده از عضله و درد مفصلی.

 درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) 

درمان با پلاسمای غنی از پلاکت، که گاهی اوقات به آن PRP تراپی یا پلاسمای غنی شده (ACP) نیز می‌گویند، تلاش برای بهره بردن از خصوصیات ترمیمی خون بیمار برای ترمیم غضروف، تاندون‌ها، لیگامنت‌ها، عضلات و حتی استخوان مصدوم است. تأثیر، ایمنی و هزینه پایین این درمان، آن را به گزینه‌ای ایده‌ آل برای استفاده در روماتولوژی تبدیل کرده است، با این حال این درمان بصورت جامع برای آرتریت روماتوئید مورد مطالعه قرار نگرفته است.

دیسکوژل

استفاده پوستی از دیسکوژل(لینک به مقاله دیسکوژل) راهی مبتکرانه و کاملاً ایمن برای درمان فتق دیسک کمری، صدری و گردنی با بی‌حسی موضعی است. این عمل برای دیسکوپاتی (که با نام‌های فتق دیسک، برآمدگی، پرولاپس یا سر خوردن دیسک نیز شناخته می‌شود) در اکثر بیماران، باعث کاهش فوری درد تا 80 درصد در فردای همان روز می‌شود.

 حرکات و تمرینات ورزشی 

شاید دل و دماغی برای حرکت کردن داشته باشید، ولی تحرک برای شما خوب است. باعث وخامت آرتریت روماتوئید نخواهد شد و ضمناً می‌تواند تورم را در مفاصل شما کاهش داده و به تسکین درد کمک کند. با پزشک خود پیش از شروع درمان مشورت کنید. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا برنامه مناسبی فراهم شود. پزشک احتمالاً تمرکز خود را بر موارد زیر قرار خواهد داد:

• ورزش‌های هوازی، همچون راه رفتن یا شنا کردن، برای به حرکت درآوردن قلب شما
• ورزش‌های استقامتی، برای تقویت عضلات پیرامون مفاصل بدن شما
• تمرینات افزایش دامنه حرکتی برای کمک به حرکت طبیعی مفاصل شما
• حرکات تعادلی برای کمک به پیشگیری از سقوط

سوالات متداول

آیا پیشگیری از اسپوندیلیت آنکیلوزان امکان پذیر است؟

برای بیماری‌های مادرزادی (ژنتیکی) هیچ راه پیشگیرانه‌ای وجود ندارد. اقدامات پیشگیری به سمت پیشگیری از عوارض بیماری با درمان‌های مناسب و نظارت بر عوارض جانبی آن درمان متمرکز است. تتمرین ورزشی می‌تواند به شما در حفظ انعطاف پذیری کمک کند.

 آیا رژیم غذایی و تغذیه برای درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان موثر است؟ 

هیچ شواهد قانع کننده‌ای وجود ندارد که برخی گروه‌های غذایی باعث بهتر یا بدتر شدن اسپوندیلیت آنکیلوزان بشود. اگر در نظر دارید تا رژیم غذایی خاصی را در پیش بگیرید، ابتدا در مورد آن با یک متخصص رژیم غذایی یا پزشک خود مشورت کنید، همچنین مطمئن شوید که هیچ یک از مواد مغذی اصلی را از قلم نیداخته باشید. منطقی ست که رژیم غذایی متعادلی داشته باشید و همچین وزن خود را در محدوده وزن سالم نگاه دارید. ابتلا به اضافه وزن باعث افزایش فشار روی کمر و سایر مفاصل می‌شود. همچنین فکر خوبی است که از مصرف کلسیم و ویتامین D به مقدار کافی مطمئن شوید، این مواد برای سلامت استخوان‌ها بسیار مهم هستند، زیرا افرادی که به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا می‌شوند مستعد ابتلا به استيوپروزيس (پوکی استخوان) هستند.

چه نوع کفش‌هایی برای بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان مناسب است؟

افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر از سایرین در معرض خطر پلانتار فاسیتیس هستند، عارضه‌ای که باعث ایجاد درد در قوس و پاشنه پا می‌شود. اگر پاها یا پاشنه پاهای شما با بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) درگیر است، شاید بهتر باشد از کفی‌های سفارشی (ارتز) بهره بگیرید. همچنین این کفی‌ها می‌توانند به صاف شدن قسمت پایینی پاها کمک کنند و بنابراین درد را در لگن، باسن و کمر تسکین دهند. متخصص ارتوپد می‌تواند شما را معاینه کرده و در صورت لزوم استفاده از این ابزار را برای شما تجویز نماید.